གསུམ་པ། ཆོས་ཀྱི་དབུ་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ཇི་ལྟར་དུ་བསྟེན་ཚུལ།
ཇོ་བོ་ཉིད་ཀྱི་ཞལ་ནས། རིགས་ལ་གནས་པའི་གང་ཟག་དེས། །བཤེས་གཉེན་དམ་པ་བསྟེན་བྱས་ལ། །གསུངས་པ་བཞིན་དུ། ད་ལྟ་རང་ཅག་མི་ཁོམ་པ་བརྒྱད་སྤངས་ཤིང་རང་དང་གཞན་གྱི་འབྱོར་བ་བཅུ་དང་ལྡན་པའི་དལ་འབྱོར་གྱི་རྟེན་ཐོབ་ནས་སྤྱིར་སངས་རྒྱས་ཀྱི་བསྟན་པ་དང་མཇལ། ཁྱད་པར་དུ་སངས་རྒྱས་ནས་བརྒྱུད་པ་ཟམ་མ་ཆད་པ། བཟང་བར་ངན་གྱིས་མ་ཆོད་པ། བཟང་བརྒྱུད་ངན་ན་མ་བབས་པ། ཇོ་བོ་རྗེ་ལྷ་གཅིག་གི་བཀའ་བརྒྱུད་འདི་ལྟ་བུ་དང་མཇལ་བའི་དུས་སུ། སྐྱེས་བུ་གསུམ་གྱི་ལམ་གྱི་རིམ་པའི་ཆོས་འདི་ལ་བརྟེན་ནས་དམ་པའི་ཆོས་ལ་ཐོས་བསམ་སྒོམ་པའི་སྒྲུབ་པ་གཤའ་མ་གཅིག་བྱེད་པ་ལ་རང་སྣོད་དུ་རུང་བར་འདུག་ཀྱང་ལམ་མཁན་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ཞིག་ཅིས་ཀྱང་དགོས་པས། སློབ་དཔོན་གྱིས་བཤེས་པའི་སྤྲིངས་ཡིག་ཏུ། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་བསྟེན་པ་ཚངས་པར་སྤྱོད། །ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་ཐུབ་པས་བཀའ་སྩལ་ཏེ། །སྐྱེས་བུ་དམ་པ་བསྟེན་བགྱི་རྒྱལ་བ་ལ། །བརྟེན་ནས་རབ་ཏུ་མང་པོས་ཞི་བ་ཐོབ། །བགྱི་བ་གསུངས་ཤིང༌། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་མེད་ན། ཡོན་ཏན་ཐམས་ཅད་རབ་རྫོགས་ཀྱང༌། །བླ་མ་མེད་པར་སྲིད་མཐར་མིན། །གསུངས་པ་བཞིན་དུ་འགྲོ་བས། སྔོན་པུ་ཏོ་བས་དབུ་མཛད་ཚན་ཅིག་འབྲོམ་བན་དེ་བའི་ས་ནས་མར་ལ་བཞུད་པ་ཆུ་པུག་ཏུ་ཆུད་པས་པུ་ཏོ་བའི་ཐུགས་དགོངས་ལ་ཉི་དཀར་ས་དཀར་ལ་འགྲོ་བ་ལའང་ལམ་སྣ་མེད་པར་མི་ཡོང་བར། ཐོག་མ་མེད་པའི་དུས་ནས་བགྲོད་ཡེ་མ་མྱོང་བའི་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པའི་ཡེ་ཤེས་བགྲོད་པ་ལ་ལམ་མཁན་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་དགོས་པ་ཡོད་ངེས་སྙམ་དུ་འཁྲུངས་གསུངས། དེ་བས་ན་དགེ་བཤེས་དོལ་པས། མན་ངག་ཐམས་ཅད་བསྡུས་པའི་མགོ་ནི། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་མི་བཏང་བ་ཡིན། གསུངས་པ་ལྟར་འོག་ནས་ཆོས་ཁུངས་བཙུན་པའི་དགོས་པ་སྟོན་པའི་སྐབས་སུ་འབྱུང་བ་ལྟ་བུའི་བླ་མ་མཚན་ཉིད་དང་ལྡན་པ་ཞིག་ཚུལ་བཞིན་དུ་བསྟེན་པར་བྱ་སྟེ། དེ་ཡང་བཅོམ་ལྡན་འདས་བྱམས་པས། བཀུར་སྟི་རྙེད་པ་དག་དང་རིམ་འགྲོ་དང༌། །སྒྲུབ་པའི་སྒོ་ནས་བཤེས་གཉེན་བསྟེན་པར་བྱ། །ཞེས་གསུངས་པ་དང༌། སྤྱོད་པ་ལ་འཇུག་པ་ནས། དཔལ་འབྱུང་བ་ཡི་རྣམ་ཐར་ལས། །བླ་མ་བསྟེན་པའི་ཚུལ་ལྟར་བསླབ། །ཅེས་པ་དང༌། ཇོ་བོས་གཞུང་འདི་ཉིད་དུ། བསྙེན་བཀུར་རིན་ཆེན་སོགས་སྦྱིན་དང༌། །བཀའ་སྒྲུབ་ལ་སོགས་ཐམས་ཅད་ཀྱིས། །བླ་མ་དམ་པ་མཉེས་པར་བྱ། །ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན་དུ་དགེ་བཤེས་སྟོན་པས། སེ་བཙུན་དང་ཇོ་བོ་བསྟེན་པ་ལྟར་བསྟེན་ཅིང༌། ཁྱད་པར་དུ་ཆོས་ཉན་པའི་དུས་ན་སྣོད་ཀྱི་ཉེས་པ་གསུམ་བསལ་ནས་ཆོས་དང་ཆོས་སྨྲ་བ་ལ་གུས་པ་ཆེན་པོ་ཉེ་བར་བཞག་ལ་མཉན་ཏེ། དེ་ཡང་ཤ་ར་བའི་ཞལ་ནས། སྣོད་ཁ་སྦུབ་པ་ལྟ་བུའི་ཉེས་པ་དེ་དུས་གཅིག་ཁོ་ནར་བསལ་དུ་མི་བཏུབ་ཀྱང༌། གང་ཞིག་འདོན་དང་འདྲི་དང་དཔྱོད་པ་དང༌། །གཞན་ལ་འདྲི་ཞིང་ཐོས་པ་འཛིན་བྱེད་པ། །དེ་ཡི་བློ་ནི་ཉི་མའི་འོད་ཟེར་གྱིས། །པདྨ་འབྱེད་པ་བཞིན་དུ་ཁ་དབྱེའོ། །ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན་དུ་ནན་ཏན་གྱིས་མཉན་ཞིང་གཟུངས་སུ་བཟུང་ན་ཤེས་བྱ་ལ་ཤེས་རབ་ཇེ་རྣོར་འགྲོར་རུང་བ་སྔོན་ཞང་བཙུན་སངས་རྒྱས་ འབར་བྱ་བ 
་ཡང་དང་པོ་དབང་པོ་རྣོན་པོ་མིན་པ་ལ་ཕུ་ཆུང་བ་དང་ཀ་མ་པའི་གསུང་ལ་བརྟེན་ཅིང་ནན་ཏན་ཆེན་པོས་འབད་པས་ཕྱིས་ཀ་མ་པའི་ཐིལ་ན་གནས་པ་ལ་བློ་གནས་ཆེ་བར་བྱུང་བ་བཞིན་དུ་ཡིན། སྣོད་མི་གཙང་བ་དང་འདྲ་བར་རང་ལྟ་མཆོག་ཏུ་བཟུང་ནས་རང་གི་ངན་གྱིས་སྦགས་པ་ལ་གོ་བ་ཡང་མི་ཡོང༌། ཅུང་ཟད་གོ་བ་སྙམ་བྱེད་ཀྱང་སྒྲུབ་པ་ཕྱིན་ཅི་མ་ལོག་པའི་རྒྱུར་མི་འགྱུར་བས་གཟུ་བོའི་བློས་མཉན། སྣོད་ཞབས་རྡོལ་བ་བཞིན་དུ་མི་གཏང་བར་རྟག་ཏུ་ནན་ཏན་གྱིས་བསྐྱང་གསུངས་པ་རྣམས་ཀྱིས་སྣོད་ཀྱི་ཉེས་པ་གསུམ་སྤང་ཞིང༌། སྡོང་པོ་བཀོད་པའི་མདོར་ཁྱེའུ་དཔལ་འབྱུང་དང་བུ་མོ་དཔལ་གྱི་བློ་གྲོས་མས་ནོར་བཟང་ལ་གསུངས་པ་བཞིན་དུ་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་དང༌། རང་དང༌། ཆོས་དང༌། ནན་ཏན་ཉམས་སུ་ལེན་པ་རྣམས་ལ་རིམ་པ་ལྟར་སྨན་པ་དང༌། ནད་པ་དང༌། སྨན་དང༌། ནད་འཚོ་བའི་འདུ་ཤེས་སམ། ཡང་ན་དཔའ་བོ་དང༌།འཇིགས་པ་དང༌། མཚོན་ཆ་དང༌། དགྲ་སེལ་བའི་འདུ་ཤེས་སམ། ཡང་ན་དགེ་བཤེས་སྟོན་པས་གསུངས་པ་བཞིན་དུ་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ལ་སྟོན་པ། ཆོས་ལ་ལུང༌། རང་ལ་འཁོར་གྱི་འདུ་ཤེས་བཞག་ནས་ཆོས་དང་ཆོས་སྨྲ་བ་ལ་གུས་པ་ཆེན་པོ་བསྐྱེད་ཅིག བཅོམ་ལྡན་འདས་བྱམས་པས། ཤེས་བསམ་དུས་སུ་འདུད་པས་བཤེས་གཉེན་བརྗོད།། ཅེས་གསུངས་པ་བཞིན་དུ་ཀུན་ཤེས་པར་འདོད་པའི་བསམ་པས་དུས་སུ་བབ་པ་ན་འདུད་པའི་སྒོ་ནས་བསྟེན་པ་ཞིག་དགོས་ཏེ། ཤ་ར་བའི་ཞལ་ནས། དེ་ཡང་ཀུན་ཤེས་པར་འདོད་པའི་བསམ་པས་བསྟེན་པ་ཞིག་དགོས་པ་ལགས། ཤེས་ན་ཡང་ཡག མ་ཤེས་ན་ཡང་ནད་ཁྱག་སྙམ་པས་མི་ཡོང༌། རྒྱ་ཚ་སྟག་དར་གྱིས་ནག་པོའི་ཆོས་བཞི་དང་དཀར་པོའི་ཆོས་བཞི་མ་ཟིན་པ་བཞིན་དུ་འགྲོ་བ་ལགས། དུས་སུ་བསྟེན་པ་ཅི་ལགས་ཏེ། མདོ་སྡེ་རྒྱན་གྱི་ཊཱིཀ་ནས། བླ་མ་ཟན་ཟ་བ་ལ་སོགས་པའི་དུས་སུ་ནི་མ་ཡིན་ནོ། །བྱ་བར་གསུངས་པ་ལ་དགེ་བཤེས་ཁུའི་ཞལ་ནས། ལྟོས་ཤིག་བླ་མ་ཟན་ཟ་བའི་དུས་སུ་ནི་མ་ཡིན་ནོ་གསུངས་པ་ལགས་པར་གདའ། དུས་མ་ཡིན་པར་ཞུས་པས་ཡིན་ན་རང་གི་དོན་ཡང་མི་འགྲུབ། བླ་མ་དེ་ཡང་མི་མཉེས་པ་ལགས་ཏེ། སློབ་མ་ཞིག་གིས་སློབ་དཔོན་ཞིག་མ་སྐབས་པའི་དུས་ཤིག་ཏུ་ཆོས་ཞུར་ཕྱིན་པས་ཕྱག་ཕྱིར་དེང་མཛད་ནས། མ་རི་ལ་ཛ་གསུངས་པས། ཁོའི་ཡིད་ལ་ཕྱག་རྒྱ་ཡིན་སྙམ། མ་རི་ལ་ཛ་སྙིང་པོ་ཡིན་སྙམ་ནས་དེ་ཁོ་ན་ཙུག་བྱས་པས་ཐུན་མོང་གི་དངོས་གྲུབ་ཐོབ་པར་གདའ། དེ་བས་ཐེག་པ་ཆེན་པོ་གསང་སྔགས་ཀྱི་ལམ་གྱིས་འགྲོ་བ་ལ་དད་པ་གཙོ་བོ་ཡིན། ཁོའི་དེ་ད་ཡག་པར་བྱུང་གདའ་སྟེ། སྤྱིར་བླ་མ་བྲེལ་བ་དང་མ་མཉེས་བཞིན་དུ་ཞུས་ན་རང་གི་དོན་ཡང་མི་འགྲུབ་སྟེ། པུ་ཏོ་བ་ལ་ཅིག་གིས་ཇོ་བོ་མི་གཡོ་བའི་སྒྲུབ་ཐབས་ཤིག་མི་དགྱེས་བཞིན་དུ་ཞུས་པས་ཕྱིས་མཛེས་ཁྱེར་ནས་ཤི་བ་ལ་དེ་ལ་དེ་ཙུག་ཡོང་ངེས་ང་ལ་ཇོ་བོ་མི་གཡོ་བའི་སྒྲུབ་ཐབས་ཤིག་མི་དགའ་བཞིན་དུ་ནན་བྱས་གསུངས་སྐད། ཐེག་པ་ཆེན་པོ་བྱ་བ་སྔགས་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་གཉིས་ཀ་བྱིན་གྱིས་རླབས་པ་ལ་བརྟེན་པ་ལགས། བྱིན་གྱིས་རློབ་པ་ལ་བླ་མ་དེ་མཉེས་པ་ཞིག་ཁོ་ན་དགོས་པ་ལགས། འདུད་པས་བསྟེན་པ་ཞིག་ལགས་ཏེ། རང་ཅག་ཨ་ཝ་རུ་བསྒོམས་ནས། ང་ཐག་རིང་ནས་ཡོང་བ་ཡིན་སྙམ་པའི་ཡུས་སྒོམ་པ་དང༌། ང་རིགས་དང་རུས་འདི་ལྟ་བུ་ཡིན་སྙམ་པ་དེ་ལྟ་བུ་ལ་འཇིགས་ངོ་ཆེ་ལ་ཆོས་བཤད་པ་ཡིན་ཡང་ལམ་དུ་ཡེ་མི་འགྲོ། ང་རྒྱལ་རླབས་ཀྱིས་བཅག་ནས། བཅོམ་ལྡན་འདས་བྱམས་པས་འཕགས་པ་ནོར་བཟང་ལ་གསུངས་པ་བཞིན་དུ། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་གྱི་ངོར་ང་རྒྱལ་དང་ཆེ་བའི་ང་རྒྱལ་ཐམས་ཅད་བཅག་པས་ཁྱི་ལྟ་བུའི་སེམས་དང༌།དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་དེའི་དམན་ལས་ཐམས་ཅད་བྱེད་པ་ལ་གདོལ་བུ་ལྟ་བུའི་སེམས་དང༌། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་གྱི་བྱ་བ་ལ་འགྲོ་ཞིང་འོང་བས་མི་སྐྱོ་བ་གྲུ་ལྟ་བུའི་སེམས་ཟེར་ཏེ། དགེ་བཤེས་རྣལ་འབྱོར་པ་ཆེན་པོས། ཇོ་བོའི་བཟོ་བོ་རྡོ་རྗེ་གདན་གྱི་ལྷ་བཟོ་པས་བྱས། མཆོད་རྟེན་བརྒྱད་པ་དང༌། འགྲོ་བ་མཛད་པ་དང༌། ཇོ་མོ་འཇིགས་བརྒྱད་སྐྱོབ་དེ་བཞེངས་པ་དང༌། རྒྱ་གར་དུ་གསེར་སྐྱིལ་དུ་ལན་གསུམ་གྱི་བར་བྱོན་པ་ལགས་པར་གདའ། དགེ་བཤེས་སྟོན་པས་ཇོ་བོ་སེ་བཙུན་དང་ཇོ་བོ་གཉིས་ཀྱི་ཕྱི་ནང་བར་གསུམ་ཐམས་ཅད་གཏན་ལ་འབེབས་པར་གདའ་སྟེ། དེ་བཞིན་དུ་མཛད་པ་ཡིན་ཡང༌། འདི་བཞིན་དུ་བྱས་པས་འདི་ཀུན་གྱི་ཐུགས་དགོངས་ཅི་སྐོངས་སྙམ་པ་མིན་པ། འདི་བཞིན་དུ་བྱས་ན་འདི་ཀུན་མཉེས་ནས་ང་ལ་མན་ངག་གནང་སྟེ་འོང་སྙམ་པའི་རྟོག་པ་རང་ཡང་སྐད་ཅིག་ཀྱང་སྐྱེ་མ་མྱོང་བ་ལགས་པར་གདའ། དགེ་བཤེས་སྟོན་པ་འདའ་ཙ་ན་ཨ་མེ་སྨན་རྒན་ཤེད། ང་ཨ་རུ་ར་རློན་པ་ཞིག་ཡོད་ན་ཇི་སྲིད། དེ་མིན་མི་འཚོ་ཟེར་བས། གྲྭ་པ་དང་དྲུག་ཅུ་ཙམ་ལས་མེད་དེ། བལ་ཡུལ་དུ་ཨ་རུ་ར་ཚོལ་བ་ལ་ལམ་དུ་ཤད་ཀྱིས་ཞུགས་པ་མང་པོ་བྱུང་བ་དགེ་བཤེས་ཉིད་ཀྱིས་བཅག་པར་གདའ། འོ་མའི་ནང་དུ་བཅུག་པས་སྐམ་ཡང་མི་སྐམ། ཁ་དོག་དང༌། དྲི་རོ་དང༌། ནུས་པ་ཡང་མི་ཉམས་པར་འོང་བ་ལགས་པར་གདའ། རྡོ་རྗེ་སློབ་དཔོན་བཀའ་བྱུང་ན། །ཡི་གེ་ན་ཡང་ཕྱེད་མར་གཅོད། །གསུངས་པ་བཞིན་དུ་བྱེད་དགོས་པ་ནི་ལགས། གཞན་ཡང་རྒྱལ་བུ་ཟླ་བས། རབ་ཏུ་དམའ་བའི་སྟན་ལ་འདུག །དགའ་དང་ལྡན་པའི་མིག་གིས་ལྟ། །དུལ་བའི་དཔལ་ནི་རབ་ཏུ་བསྟེན། ཚིག་གི་བདུད་རྩི་འཐུང་བ་བཞིན། གསུངས་པ་བཞིན་དུ་ཡིན་པས། དཱ་སའི་བུས་ཀྱང་ཁོ་རང་གི་རྔུལ་གཟན་ཕུད་རྡོ་ལེབ་ཀྱི་སྟེང་དུ་བཏིང༌། དེའི་སྟེང་དུ་རྒྱལ་བུ་ཟླ་བ་བཞུགས། ཁོ་རང་དམའ་ས་ན་བསྡད་ནས་མཛད། བཤད་པ་པོ་སྟན་མཐོན་པོ་ལ་བསྡད་པར་གསུངས་པ་དམ་པའི་ཆོས་འདུལ་བ་ནས་ཀྱང༌། སྟན་མཐོ་རིན་ཆེན་འོད་ཀྱིས་སྤྲས་པ་ལ། །འདུ་བྱེད་འཇིག་པའི་ངང་ཅན་འདིར་བསམ་སྟེ། །འཛེགས་ནས་ཆོས་སྒྲོགས་པ་ཡིས་ཉེས་མེད་དེ། །བདེ་གཤེགས་ཆོས་ནི་མཆོད་པ་བྱས་ཡིན་པས། །ཞེས་གསུངས། ཐེག་པ་ཆེན་པོ་ནས་ཀྱང་སྟན་མཐོན་པོ་ཇི་ལྟར་བྱ་བ་གསུངས། བཀའ་བསྡུ་མཛད་པའི་དུས་ན་ཡང་གདན་ཇི་ལྟར་བཏིང་བ་དང་གསུངས། བཤད་པ་པོ་དམའ་སར་བསྡད། ཉན་པ་པོ་མཐོ་སར་བསྡད་ན་རྒྱལ་པོ་ཤ་ར་བའི་བཙུན་མོ་དང་བྲན་མོ་སྒུར་མཆོག་གི་གཏམ་བཞིན་དུ་ཡོན་ཏན་རྒྱུད་ལ་ཡེ་མི་སྐྱེད། དགའ་དང་ལྡན་པའི་མིག་གིས་ལྟ་ཟེར་ཏེ། གང་གི་རྒྱ་གར་ན་སློབ་དཔོན་དེའི་སྨིན་མཚམས་སུ་ཅེ་རེ་བལྟས་ནས་ཕ་ལ་ཕ་ལ་ཟེར་བ་ཡིན། ལེགས་པར་གསུངས་སོ་ལེགས་པར་གསུངས་སོ་བྱ་བའི་དོན། འཕྲལ་ལ་རང་ཚིག་གི་གཏང་རག་གཏོང་ཡིན་གཏོང་ཡིན་བྱེད་པ་ལགས་པར་གདའ། འོ་སྐོལ་ཡང་ཆོས་ཐུན་བཏང་རྟིང་ལ་ལེགས་པར་གསུངས་སོ་བྱ་བ་རེ་ཟེར་དགོས་པ་ལགས། ཇོ་བོའི་སློབ་མ་གྲོགས་པོ་པཎ་ཆུང་དེ་ལ་ཁོ་རང་བཞེད་པའི་སྡེ་པ་མན་ཆད་པའི་གསུངས་ཙ་ན་བ་སྤུ་དམར་ཟིང་ངེ་སེ་གོལ་ཏོག་ཏོག་མཛད་པ་ཡིན་ཤིན་ཏུ་དགྱེས་པའི་བཀའ་སྩལ་གསུངས། དུལ་བའི་དཔལ་ནི་རབ་ཏུ་བསྟེན། །ཟེར་ཏེ། ཨ་ཝ་རུ་མི་སྒོམ་པར་བླ་མ་དེའི་འོག་ཏུ་ཧྲིལ་གྱིས་བཞུགས་ནས་ཨོ་དནྟ་པཱུ་རིའི་དགེ་ཚུལ་དེ་བཞིན་དུ་བྱེད་དགོས་པ་ལགས། ཚིག་གི་བདུད་རྩི་འཐུང་བ་འདི་ཡང་ནད་ཀྱིས་ནད་ཕུལ་དུ་གོ་ན་འོང་བས། དང་པོ་འཁོར་བ་མཐའ་སྡུག་བསྔལ་ཅན་དེ་དག་སྤངས་ནས། མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ཐོབ་པར་བྱེད་པ་ལ་ལམ་བསླབ་པ་གསུམ་ལ་སློབ་དགོས། དེ་ལ་མང་དུ་ཐོས་པ་དགོས་པར་གོ་བ་ཡིན་ན་གདོད་ཚིག་གི་བདུད་རྩི་འཐུང་བར་ཡོང་བ་ཡིན། དེ་ནས་སློབ་མ་དེས་བར་དུ་གཅོད་པ་སྤོང་དུ་བཅུག ངེས་པར་འབྱུང་བ་སྒྲུབ་ཏུ་བཅུག་པས། ངན་སོང་དང་འཁོར་བ་དང༌། ཐེག་པ་དམན་པར་མི་ལྷུང་བར། བདེ་འགྲོ་དང༌། ཐར་པ་དང༌། ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པའི་ཡེ་ཤེས་ཐོབ་ནས་འཕྲིན་ལས་ཀྱིས་སེམས་ཅན་གྱི་དོན་མཛད་པའི་བར་དུ་འབྱུང་གསུངས་ཏེ། འདི་ཀུན་ལ་སྟོད་ཀླུངས་པ་ཆེན་པོས་ཀྱང༌། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་བསྟེན་པ་ཆོས་ཀྱི་དབུ། །བགྱི་བར་གསུངས།