མཚན་དོན་དང་འགྱུར་ཕྱག་སོགས་བཤད་པ།
མཚན་དོན་དང་འགྱུར་ཕྱག་སོགས་བཤད་པ།འདི་ལ་བཞི། མཚན་གྱི་དོན། འགྱུར་གྱི་ཕྱག །གཞུང་གི་དོན། མཇུག་གི་དོན་ནོ། །དང་པོ་ནི། བསྟན་བཅོས་འདིའི་མཚན་ལ་རྒྱ་གར་དུ་སྐད་རིགས་བཞི་ཡོད་པའི་ལེགས་(༡༠ན)
སྦྱར་ལྷའི་སྐད་དུ། ཀ་བཱི་ཨ་དཪྴ༔སྟེ དེ་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་ན། ཀ་བི་ནི་སྙན་དངགས། །ཨཱ་དཪྴཿནི་མེ་ལོང་། དེ་གཉིས་མཚམས་སྦྱར་བའོ། །ཡང་ན་ཨཱ་ནི་ཀུན་དང་། དཪྴཿནི་མཐོང་བ་སྟེ། ཚིག་འགྱུར་བྱས་ནའང་འགྲིག་སྟེ། བསྟན་བཅོས་ཀྱི་མེ་ལོང་དུ་སྙན་ངག་གི་ལུས་སྲོག་རྒྱན་གསུམ་འཆར་བ་དང་། བསྟན་བཅོས་འདིར་སྔོན་བྱུང་གི་སྙན་ངག་གི་བརྗོད་བྱ་ཀུན་མཐོང་བར་བཤད་པའི་ཚུལ་གཉིས་ཀ་ལེགས་པས་སོ། །གཉིས་པ་ནི། འཇམ་དཔལ་དབྱངས་ཤོང་སྟོན་ལོ་ཙཱ་བ་སོགས་ཀྱིས། འགྱུར་མཐར་ཕྱིན་པ་དང་བསོད་ནམས་སྤེལ་པའི་སླད་དུ། འཕགས་པ་འཇམ་དཔལ་གཞོན་ནུར་གྱུར་པ་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །ཞེས་བཀོད་དོ། །གསུམ་པ་ལ། བསྟན་བཅོས་ལ་འཇུག་པའི་སྒོ། བརྩམས་པའི་དགོས་སོགས། དགོས་པ་དེ་ལྡན་གྱི་བསྟན་བཅོས་དངོས་བཤད་པ་དང་གསུམ། དང་པོ་ལ་ཤིས་བརྗོད་དང་། རྩོམ་པར་དམ་བཅའ་གཉིས། དང་པོ་ནི། སློབ་དཔོན་དཎྜཱིས། མཆོད་པར་བརྗོད་པའི་ཡུལ་ནི་དབྱངས་ཅན་མ་ཡིན་ལ། མཆོད་པར་བརྗོད་ཚུལ་ལ་ཐུན་མོང་དང་ཐུན་མོང་མིན་པ་གཉིས་ལས། དང་པོ་ལྟར་ན་མི་མཇེད་ཀྱི་བདག་པོ་ཚངས་པ་དེ་ལ་གདོང་བཞི་ལས། མཆོད་སྦྱིན། སྲིད་སྲུང་། ངེས་བརྗོད། སྙན་ཚིག་སྟེ་རིག་བྱེད་བཞི་བྱུང་བའི་སྙན་ཚིག་བྱུང་བའི་གདོང་དེ་པད་ཚལ་དང་སྦྱར། དང་པོ་ནི། འཆི་མེད་མཛོད་ཀྱི་འགྲེལ་པ་འདོད་འཇོར། དྲི་ཟའི་མིང་དུ་བཤད་པས་དྲི་(༡༠བ)
ཟའི་བུ་མོའམ། ཡང་ན་དངོས་བསྟན་གྱི་འདབ་ཆགས་ངང་པའི་བུ་མོ་ལྟ་བུར་ལུས་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་དཀར་ཞིང་ཡིད་དུ་འོང་བའི་དབྱངས་ཅན་མ་ནི་ཞེས་སོ། །སྙན་ཚིག་གི་རིག་བྱེད་འབྱུང་བའི་གདོང་དང་སྦྱར་བའི་རྒྱུ་མཚན་ཡང་། ཚངས་པ་ཆུ་ཀླུང་གི་གཟུགས་སུ་འཇིག་རྟེན་དུ་བབས་པ་འཛམ་གླིང་གི་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་ཚངས་པའི་མཚོ་ཞེས་འཁྱིལ་པ་ལ། སྭ་ར་སྭ་སྟི་ཞེས་པའི་སྒྲ་བྱུང་བ་དབྱངས་སམ། དབྱངས་ཅན་ཞེས་པར་འགྱུར་ལ། མོ་རྟགས་ཀྱི་རྐྱེན་མ་བྱིན་པས་དབྱངས་ཅན་ཞེས་པ་ནི་སྙན་ངག་གི་རིག་བྱེད་ལ་ཡང་འཇུག་པ་དང་། དབྱངས་ཅན་མ་ཉིད་སྙན་དངགས་ཀྱི་ལྷག་པའི་ལྷ་ཡིན་པ་སོགས་ཀྱིས། ཚིག་སྔ་ཕྱི་ཐམས་ཅད་སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱིས་འབྲེལ་པ་ཡིན་ནོ། །དབྱངས་ཅན་མས་ཕྱི་རོལ་པ་རྣམས་རྗེས་སུ་བཟུང་བའི་ཕྱིར་དུ་ཚངས་པའི་བུ་མོར་སྤྲུལ་པ་ནི། བྲམ་ཟེ་ཤང་ཀུས། ཐུགས་རྗེའི་རྣམ་འཕྲུལ་མཐའ་ཡས་ཕ་རོལ་རྗེས་སུ་གཟུང་བའི་ཕྱིར། །ཚངས་པའི་བུ་མོ་མཛེས་མ་ཁྱོད་སྐུ་གསལ་བའི་རྣམ་འགྱུར་ཅན། །ཞེས་པ་ལྟར་རོ། །ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་དབང་དུ་བྱས་ན། རྒྱ་དཔེར། མུ་ཁ་ཞེས་པ། གདོང་། ཞལ། སྒོ་རྣམས་ལ་འཇུག་པས། རྗེ་བཙུན་སྤྱན་རས་གཟིགས་ཀྱི་ཚད་མེད་པ་བཞི་དང་ལྡན་པའི་ཞལ་གྱི་སྒོའི་མཆེ་བ་ལས་འཁྲུངས་ཏེ། བྲམ་ཟེ་ཤང་ཀུས་སྤྱན་རས་གཟིགས་དབང་ཞལ་གྱི་མཆེ་བའི་རྩེ་ལས་མངོན་འཁྲུངས་ཤིང་། །ཚངས་པའི་བུ་མོ་མཛེས་མ་ཁྱོད་སྐུ་གསལ་བའི་རྣམ་འཕྲུལ་ཅན། །ཞེས་བཤད་པས། །འཇིག་རྟེན་(༡༡ན)
དབང་ཕྱུག་གི་སྲས་མོ། འཇམ་དཔལ་དབྱངས་དང་དགྱེས་དགུར་སྤྱོད་པའི་ཡུམ་དབྱངས་ཅན་ལྷ་མོ་ཁྱོད་ནི། དབྱུགས་པ་ཅན་ཁོ་བོའི་ཡིད་དེ་སྙིང་གི་དབུས་སུ་ཡུན་རིང་དུ་གནས་པ་སྟེ་བཞུགས་ནས། ངག་གི་དངོས་གྲུབ་སྩོལ་བར་མཛོད་ཅིག་ཅེས་བརྗོད་པའོ། །དེ་ཡང་རྒྱན་གྱི་དབང་དུ་བྱས་ན། ཤླཽཀ་གཅིག་པོ་འདི་གཟུགས་ཅན་གྱི་སྦྱར་བ་ཡིན་པས། ལེའུ་གཉིས་པར་གཟུགས་ཅན་གྱི་སྦྱར་བ་ལ། དོན་སྦྱར་བ་དང་སྒྲ་སྦྱར་བ་གཉིས་ཡོད་པས། འདིར་ཡང་གཉིས་ཀྱི་དོན་སྦྱར་བ་ནི། མངོན་བརྗོད་སྣ་ཚོགས་གསལ་བ་དང་། འདོད་འཇོ་སོགས་ལས་ངང་པ་དྲི་ཟའི་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་སུ་བཤད་པས་ངང་པ་སྟེ། དྲི་ཟའི་བུ་མོ་དབྱངས་ཅན་མ་ཉིད་འདབ་ཆགས་ངང་པའི་བུ་མོ་མགྲིན་པའི་དབྱངས་ཅན་མ་སྦྱར་བ་གྲུབ་བོ། །སྒྲ་སྦྱར་བ་ནི། ཡིད་ལ་རིང་དུ་རོལ་བར་མཛོད། །ཅེས་མཱ་ན་སེ་ཞེས་པ་ཡིད་ཉིད་དང་མཚོའི་ཁྱད་པར་ལ་སྦྱར་བས། ལྷ་མོ་ལ་ལྟོས་ན་ཡིད་ལ་དང་། ངང་མོ་ལ་ལྟོས་ན་མཚོ་ལ་སྟེ། དུས་རིང་དུ་རོལ་བ་སྟེ་བདག་ལ་བརྩེ་བར་མཛོད་ཅེས་མཁས་པ་གྲངས་ཅན་ལོ་ཙཱ་བ་གསུང་ངོ་། །དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་གིས། མེ་ལོང་མཆན་གྱིས་གསལ་བ་དེར། ནང་ལྟར་དུ་དབྱངས་ཅན་མ་མདུན་བསྐྱེད་དང་། གསང་བ་ལྟར་དུ་བདག་བསྐྱེད་དུ་སྦྱར་བའི་བཤད་སྲོལ་མཛད་འདུག་པ། སྤྱིར་ཡང་རྣམ་རྟོག་ཆོས་སྐུ་དང་། གཅིག་ཤེས་ཀུན་གྲོལ་དང་། (༡༡བ)
དཀར་པོ་གཅིག་ཐུབ་སོགས་མཁས་པ་ལ་མ་གྲགས་པའི་གཏམ་ཁམ་པོ་ཆེ་རེ། གསུང་རབ་གང་གི་སྐབས་སུ་ཡང་མཛད་པ་འདི་ཁྱེད་རང་བཀའ་རྒྱུད་པ་རྣམས་ཀྱི་ཕྱག་སྲོལ་དུ་འདུག་པས། སྙན་ངག་ཕྱི་ནང་ཐུན་མོང་བའི་རིག་བྱེད་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་ལ། ལོ་པཎ་རྣམས་ལ་ཐུགས་རྒྱུས་མ་མཆིས་པའི་བདག་མདུན་སོགས་གསང་སྔགས་ཀྱི་ཐ་སྙད་མཛད་པ་ལེགས་འདུག་ཅིང་། སླད་ནས་ཀྱང་དོན་རྒྱན་གྱི་དབང་དང་། སྒྲ་རྒྱན་གྱི་རྗེས་གནང་གབ་ཚིག་གི་རྒྱན་གྱི་སེམས་ངོ་སྤྲོད་པ་སོགས་མཛད་ན་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོ་བའི་བསྟན་པ་ལ་མཛེས་པར་འགྱུར། །གཉིས་པ་ནི། དྲང་སྲོང་རྒྱས་པའི་བྷ་ར་ཏ་དང་། མེ་གཞན་འཇུག་གི་བུ་མོའི་སྒོམ་པའི་ཆོས། གྲོགས་མཁར་གྱི་རཱ་མ་ཡ་ན། མཱརྐཎྜེ་ཡའི་སྔོན་རབས་ཀྱི་ཆོས། ནག་མོའི་ཁོལ་བོའི་གཞོན་ནུ་འབྱུང་བ་དང་། རཱ་མ་ཤརྨ་སོགས་ཀྱིས་མཛད་པའི་སྙན་དངགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་སྔ་མ་ཚིག་ཚོགས་ཆེས་མང་བ་རྣམས་ཉུང་ངུར་བསྡུས་ཤིང་། དེ་དག་གི་ལེགས་པའི་ཚིག་གི་སྦྱོར་བ་དཔེར་བརྗོད་པ་རྣམས་ཀྱང་ཉེ་བར་མཚོན་པར་བྱས་པའི་སྟེང་དུ། བྷ་ར་ཏའི་སྦྱར་བ་སོགས་ཡོན་ཏན་བཅུ་པོ་ཡང་བསྣན་ཏེ། སྙན་ངག་རྣམས་ཀྱི་ལུས་རྒྱན་གྱི་མཚན་ཉིད་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཞིག་དཎྜཱི་བདག་གིས་ནི་བློ་གྲོས་ཀྱིས་ཇི་ལྟར་ནུས་པ་བཞིན་བཤད་པར་བྱའོ། །ཞེས་སོ། །གཉིས་པ་བརྩམས་པའི་དགོས་སོགས་ལ། བརྩམས་པའི་(༡༢ན)
ཡོན་ཏན། མ་བརྩམས་པའི་སྐྱོན། བརྩམས་པ་དེ་རིང་དུ་གནས་པའི་རྒྱུ་མཚན། རྩོམ་བྱེད་མཁས་རྨོངས་ཀྱི་ཁྱད་པར་རྩོམ་པའི་སྐྱོན་སྤོང་ཐབས། བསྟན་བཅོས་མི་ཤེས་པའི་སྐྱོན། མཁས་པས་ལེགས་པར་དབྱེ་བ་དང་བདུན་ལས། དང་པོ་ནི། སྔོན་གྱི་སློབ་དཔོན་མཁས་པ་མཆོག་རྣམས་ཀྱིས་རྗེས་སུ་བསྟན་པ་ཡི་བརྗོད་བྱ་སྡེ་བཞིར་བསྡུས་ནས་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་ཚིག་རྣམས་ཉིད་ཀྱི་དྲིན་གྱི་མཐུས། འཇིག་རྟེན་འདི་ན་དུས་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་སྙན་དངགས་ལ་མཁས་འདོད་ཀྱི་སྐྱེས་བུ་མཆོག་བློ་གསལ་རྣམས་ཀྱི་བླང་དོར་གྱི་མིག་ཕྱེ་བས་ཀྱང་འཇིག་རྟེན་གྱི་ལུགས་ཀྱི་སྡེ་བཞིའི་དཔལ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ལ་འཇུག་པར་བྱེད་དོ། །གཉིས་པ་ནི། སྒྲ་དོན་ཕྱིན་ཅི་མ་ལོག་པའི་སྙན་དངགས་ཀྱི་སྣང་བ་འདི་ནི། གལ་ཏེ་འཁོར་བ་ཇི་སྲིད་པའི་བར་དུ་མི་གསལ་ན། ལྷ་མི་ཀླུའི་འཇིག་རྟེན་གསུམ་པོ་མཐའ་དག་འདི། མི་ཤེས་པའི་སྨག་རུམ་མུན་པ་ཉིད་ཀྱིས་ཁེབས་པར་འགྱུར་རོ། །གསུམ་པ་ནི། སྔོན་གྱི་རྒྱལ་པོ་ང་ལས་ནུ་ལ་སོགས་པ་རྣམས་ཀྱི་དཔའ་འཛངས་བཏུལ་ཕོད་པའི་གྲགས་པའི་གཟུགས་བརྙན་ངག་གི་རང་བཞིན་ལས་གྲུབ་པའི་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་མེ་ལོང་གི་ནང་དུ་ཐོབ་པ་སྟེ་དེང་སང་གི་བར་དུ་ཤར་བ་ན། ད་ལྟ་རྒྱལ་པོ་དེ་དག་ཉེ་བར་མི་གནས་ཀྱང་། རང་ཉིད་དངོས་སུ་གནས་པ་ལྟ་བུའི་སྙན་གྲགས་ཉམས་པ་མེད་པ་ལ་ལྟོས་ཞེས་སྒྲུབ་བྱེད་དངོས་སུ་(༡༢བ)
བཀོད་ནས། ཤུགས་ལ་བསྒྲུབ་བྱ་མ་འོངས་པ་ན་བསྟན་བཅོས་རྩོམ་པ་པོ་རང་ཉིད་མི་གནས་ཀྱང་། བརྩམས་པའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་བརྗོད་བྱ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པས། རྩོམ་པ་པོའི་མཁས་པའི་གྲགས་པ་མི་ཉམས་པར་གནས་ཞེས་པའོ། །བཞི་པ་ནི། སྙན་དངགས་ལ་སྦྱངས་ཤིང་ཁོང་དུ་ཆུད་པའི་མཁས་པས་ཡང་དག་པར་རབ་ཏུ་སྦྱར་བའི་སྙན་ངག་ནི། ཚིག་དོན་བཟང་པོ་འཛད་མེད་དུ་འབྱུང་བས་ངག་གི་འདོད་པ་འཇོ་བར་བཤད་ལ། དེ་ཉིད་ལས་བཟློག་སྟེ་ཉེས་པར་སྦྱར་ན་བསྟན་བཅོས་དེ་འདོར་བར་མ་ཟད་སླར་སྦྱོར་བ་པོའི་གང་ཟག་བ་ལང་དང་འདྲ་བ་ཉིད་དུ་རྗོད་པར་བྱེད་དོ། །དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་པས། རང་གིས་རང་ལ་བ་ལང་དུ་བརྗོད་པའི་འབྲུ་གནོན་པ་ནི། བསྟན་བཅོས་འདིའི་ཚིག་དང་མི་འབྲེལ་བར་འདུག་པས། ཁྱེད་རང་གི་ཤངས་ལ་མཛུབ་མོ་འཛུགས་རྒྱུ་ཡིན་ནམ། ལྔ་པ་ནི། དེ་ཕྱིར་སྙན་དངགས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་དག་ལ་སྐྱོན་ཆུང་ངུ་ཙམ་ཚོགས་པར་གྱུར་ཀྱང་། ཇི་ཞིག་ལྟར། འདི་ནི་ཤིན་ཏུ་ཕྲ་བས་སྐྱོན་མེད་དོ་ཞེས་བཏང་སྙོམས་སུ་བཞག་པར་མི་བྱ་སྟེ། དཔེར་ན། སྐྱེས་བུའི་ལུས་ཤིན་ཏུ་མཛེས་པ་ཞིག་ཡོད་ཀྱང་། མིག་གི་བལྟ་ལུགས་ལ་ཅུང་ཟད་སྐྱོན་ཆགས་པའམ། ཡན་ལག་ལ་རྨེན་པ་ཕྲ་མོ་ཙམ་གྱིས་མཚོན་པའི་སྐྱོན་ཆུང་ངུ་གཅིག་གིས་ནི། གཟུགས་བྱད་དེ་ཉིད་སྐལ་པ་ངན་པར་འགྱུར་རོ། །དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་མིག་ཉམས་པར་འབྲུ་གཉེར་ན། མིག་ཞར་བ་ལྟ་བུ་(༡༣ན)
ལས་འོས་མེད་ཅིང་། དེ་འདྲའི་གང་ཟག་དེ་མཛེས་པར་ཀུན་ལ་མ་གྲགས་པས། ཁྱད་གཞི་མེད་པའི་ཁྱད་ཆོས་སོ། །དྲུག་པ་ནི། སྐྱེ་བོ་སྙན་དངགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་ལ་མ་སྦྱངས་ཤིང་མི་ཤེས་པས་ནི་སྙན་དངགས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་དང་སྐྱོན་དག་འདིའོ་ཞེས་ཇི་ལྟར་དབྱེ་སྟེ་དབྱེ་མི་ནུས་ཏེ། གཟུགས་ཀྱི་ཁ་དོག་དང་དབྱིབས་སོགས་ཀྱི་དབྱེ་བ་དམིགས་པའི་སྐབས། ལོང་བ་དག་ལ་དེའི་རྒྱུ་མཚན་འཆད་རྒྱུ་ཡོད་དམ་ཅི་སྟེ་མེད་དོ། །བདུན་པ་ནི། སྔོན་གྱི་མཁས་པས་སྐྱེ་དགུ་བློ་ལྡན་རྣམས་ལ་ལེགས་ཉེས་ཀྱི་བྱེ་བྲག་རྟོགས་པ་ལ་མངོན་པར་དགོངས་ནས། སྒྲ་དོན་གྱིས་རྣམ་པར་བཀྲ་བའི་ལམ་དང་ལྡན་པའི་སྙན་ཚིག་གིས་ནི་རིམ་པ་ཤེས་པར་བྱེད་པའི་བྱ་བའི་ཆོ་ག་སྟེ། རྩོམ་པའི་ཐབས་ལ་ངེས་པར་སྦྱར་ཏེ། སྙན་དངགས་ཀྱི་སྐྱོན་ཡོན་ཤེས་པ་བསྟན་བཅོས་རྣམ་དག་ལ་རག་ལུས་པ་དེའི་ཕྱིར།