སེམས་དང་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་གནད་ཐུན་མོང་གི་དབྱེ་བ་སྤྱིར་བསྟན་པ།

---

^{[མ་དཔེ་གཟིགས་ན་འདིར་གནོན།]}

（༣）གསུམ་པ་སེམས་དང་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་གནད་ལ་གཉིས་ཏེ། ཐུན་མོང་གི་དབྱེ་བ་སྤྱིར་བསྟན་པ་དང་། སོ་སོའི་རང་བཞིན་བྱེ་བྲག་ཏུ་དབྱེ་བས་བཤད་པའོ། །1 དང་པོ་ལ་ཁྱད་པར་དངོས། མ་ཤེས་པའི་སྐྱོན། ཤེས་པར་གདམས་ཚུལ།
དེ་གཉིས་ཀྱི་ངོ་བོ། སོ་སོའི་གནས་དང་ལྔ་ལས། དང་པོ་ཁྱད་པར་ནི། མུ་ཏིག་ཕྲེང་བ་ལས། སེམས་དང་ཡེ་ཤེས་དབྱེ་བ་ནི། །མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཤེས་པར་བྱ། །ཞེས་འབྱུང་བས། སེམས་གང་ཡིན་འཁོར་བའི་ཆོས་ཏེ། ལས་དང་བག་ཆགས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲི་མར་སྐྱེས་པའི་སྐྱོན་དེ་རིག་པ་ལ་ལྡན་དུས་སེམས་ཞེས་བཏགས་ཤིང་། སེམས་དེས་འགྲོ་དྲུག་སོ་སོར་འཁྲུལ་བར་བྱེད་ལ། རིག་པ་དེ་སེམས་དང་བྲལ་དུས་གློ་བུར་དྲི་བྲལ་གྱི་སངས་རྒྱས་ཞེས་བྱའོ། །ཡེ་ཤེས་གང་ཡིན་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་ཆོས་ཏེ་ལས་དང་བག་ཆགས་བསྲེགས་པས་མེ་དང་འདྲ་ཞིང་ཀུན་ཏུ་རྟོག་པ་ཐམས་ཅད་དང་བྲལ་བ་སྟོང་གསལ་ནམ་མཁའི་རང་བཞིན་ཅན་ཏེ། དེ་ཉིད་ལས། སེམས་ནི་བག་ཆགས་ཀུན་གྱི་གཞི། །ལུས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་དྲི་མ་ཡིན། །གཟུང་བ་ཡུལ་ལ་འཛིན་པ་སེམས། །དེ་ཕྱིར་འཁོར་བའི་ཆོས་ཉིད་དོ། །སེམས་དེ་བྲལ་ན་སངས་རྒྱས་པ། །ལུས་ཅན་ཀུན་གྱི་དྲི་མ་དག །འགྲོ་བ་རྣམས་ནི་སེམས་དེས་འགྲོ། །དེ་མིན་འགྲོ་བར་ནུས་མིན་ཏེ། །དེ་ཕྱིར་འགྲོ་རྣམས་འཁྲུལ་འཁོར་བཞིན། །ཐུགས་ནི་སྤྱོད་པ་ཀུན་བྲལ་བས། །བེམ་པོ་ལྟ་བུ་མ་ཡིན་ཏེ། །ཤེས་ཤིང་རིག་ལ་གསལ་བྱེད་སྣང་། །རྣམ་པར་རྟོག་པ་ཀུན་བསྲེགས་ཏེ། །ཡེ་ཤེས་ཉིད་ནི་མེ་བཞིན་ཟ། །ནམ་མཁའ་ཉིད་དང་མཚུངས་པ་ཡིན། །སྟོང་གསལ་རིག་བཅས་ཉིད་ཡིན་ནོ། །དེ་ཕྱིར་ཡེ་ཤེས་སྣང་བར་སྟོན། །འབད་མེད་ཐུགས་རྗེ་རང་ཤར་བས། །ཁྱབ་ཅིང་ཀུན་འབྲེལ་ཆོས་ཀུན་རྫོགས། །དྲན་པ་ཉིད་ནི་དྲན་མེད་པས། །ཡེ་ཤེས་དྲན་གཞི་

---

^{[མ་དཔེ་གཟིགས་ན་འདིར་གནོན།]}

ཉིད་དང་བྲལ། །ཞེས་སོ། །དེའང་སེམས་ནི་ལས་དང་ཉོན་མོངས་པ་དང་། བག་ཆགས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་གཞི་དང་འབྱུང་ཁུངས་དང་། གསོག་བྱེད་དང་། ཀུན་ནས་སློང་བ་དང་། མ་རིག་པའི་ཁྱིམ་ན་རྟག་ཏུ་གནས་པས་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་ཉི་མ་སྒྲིབ་པའི་སྤྲིན་དང་འདྲ་ལ། ཡེ་ཤེས་ནི། ཆོས་ཀྱི་སྐུ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པར་དྲི་མ་མེད་ཅིང་སེམས་ཀྱི་དྲན་བསམ་དང་ལྷན་ཅིག་མི་གནས་པ་ཉི་མ་ལྟ་བུ་སྟེ། རང་ཤར་ལས། སེམས་ནི་བག་ཆགས་ཐམས་ཅད་སྡུད་པའོ། །སེམས་ནི་བག་ཆགས་ཐམས་ཅད་སློང་བའོ། །སེམས་ནི་ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་གསོག་པའོ། །སེམས་ནི་བག་ཆགས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་གཞི་ཡིན་ཏེ། བག་ཆགས་དེ་ཡང་འགོག་པར་དཀའ་བས། རང་གི་སྣང་བ་སྒྲིབ་པར་བྱེད་པ་མ་རིག་པ་མཉམ་དུ་གནས་པས། ཞེས་དང་། མུ་ཏིག་ཕྲེང་བ་ལས། སེམས་ནི་འདུས་ཚོགས་འབྱུང་བའི་ཕྱིར། །དྲི་མ་ཉིད་དང་ཡང་སྦགས་པས། །ཀུན་གཞི་སྡུད་པའི་སེམས་ལ་སོགས། །དྲི་མའི་གྲངས་སུ་གྱུར་པས་ན། །ཞེས་སོ། །གཉིས་པ་མ་ཤེས་པའི་སྐྱོན་ནི། སེམས་དང་ཡེ་ཤེས་གཉིས་མ་ཕྱེད་ན་སྣང་བ་ཡུལ་གྱི་རྩ་བ་མི་ཆོད་པས། སེམས་ཀྱི་ཡུལ་འཁྲུལ་སྣང་འཁོར་བ་ལས་མི་ཐར་བའི་སྐྱོན་ཡོད་དེ། དེ་ལ་སེམས་ཀྱི་ཡུལ་འཁྲུལ་སྣང་འཁོར་བའི་ཆོས་ཏེ་བསྡུ་ན་གཟུགས་སྒྲ་དྲི་རོ་རེག་དང་ཆོས་ཏེ་དྲུག་གོ །འདི་དག་སེམས་ཀྱི་བག་ཆགས་ལས་སྐྲ་ཤད་ཀྱི་རྣམ་པ་ལྟར་སྣང་བ་སྟེ། གང་ལ་སྣང་ན་འཁྲུལ་པའི་སེམས་ལ་སྣང་བའོ། །

---

^{[མ་དཔེ་གཟིགས་ན་འདིར་གནོན།]}

ཡེ་ཤེས་ཀྱི་ཡུལ་ནི་དག་པའི་ཆོས་ཉིད་ནམ་མཁའ་ལྟ་བུ་དང་། འོད་གསལ་གྱི་སྣང་བ་སྐུ་དང་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་ཞིང་སྣང་རྒྱ་ཆེ་བ་རྣམས་སོ། །དེ་ཡང་ཀློང་དྲུག་པ་ལས། སེམས་དང་ཡེ་ཤེས་རང་གི་ངོ་བོ་མ་ཕྱེད་ན། ཉི་མ་སྤྲིན་ཕུང་གིས་བསྒྲིབས་པ་དང་འདྲ་སྟེ། ཕྱིར་སྣང་བའི་དོན་བྱེད་མི་ནུས་སོ། །ཞེས་དང་། མུ་ཏིག་ཕྲེང་བ་ལས། སེམས་དེ་བྲལ་ན་སངས་རྒྱས་ཉིད། །ལུས་ཅན་ཀུན་གྱི་དྲི་མ་ཟད། །འགྲོ་བ་རྣམས་ནི་སེམས་དེས་འགྲོ། །དེ་མིན་འགྲོ་བར་ནུས་མིན་ཏེ། །དེ་ཕྱིར་འགྲོ་རྣམས་འཕྲུལ་འཁོར་བཞིན། །ཞེས་སོ། །གསུམ་པ་ཤེས་པར་གདམས་ཚུལ་ནི། འདི་ལ་སེམས་རང་ངོ་ཤེས་ན་ཡེ་ཤེས་ཡིན། ད་ལྟའི་སྣང་བ་འདི་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་འོད་གསལ་ཡིན་བྱ་བ་དང་། སེམས་རྟོགས་ན་ཡེ་ཤེས་ཡིན་པས་ཞེས་བཤད་པའི་ཚིག་ལ་འཁྲུལ་ནས་སེམས་མི་རྟོག་པའི་ཆ་རྐྱང་པ་དེ་ཡེ་ཤེས་སུ་འདོད་པ་སོགས་ཤིན་ཏུ་མང་སྟེ། འདི་ཡང་ནོར་ས་ཤིན་ཏུ་ཁམས་ཆེ་བས་བསལ་ན་སྐྱོན་མཐའ་ཡས་ཀྱང་རེ་ཞིག་ཆེ་ལོང་ཙམ་བརྗོད་ན། སེམས་འཛིན་པ་དང་བཅས་པའི་ཕྱིར་ཡེ་ཤེས་ཀྱང་དེར་ཐལ་བ་དང་། སེམས་དྲི་བཅས་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཡེ་ཤེས་ཀྱང་དེར་ཐལ་བ་དང་། སེམས་སྤང་བྱ་འཁོར་བའི་ཆོས་ལ་སྣང་བའི་ཕྱིར་ཡེ་ཤེས་ཀྱང་དེར་ཐལ་ཏེ། བདེན་གཉིས་ལས། སེམས་དང་སེམས་བྱུང་ཁམས་གསུམ་པ། །སྒྲོ་བཏགས་རྣམ་པ་ཅན་རྟོག་ཡིན། །ཞེས་སོ། །ཡང་སྣང་བ་འདི་འཁྲུལ་པར་སྣང་བས་འོད་གསལ་འཁྲུལ་སྣང་དུ་ཐལ་བ་དང་།

---

^{[མ་དཔེ་གཟིགས་ན་འདིར་གནོན།]}

སྣང་བ་སེམས་ཅན་ཕལ་ལ་མཐུན་སྣང་དུ་ཡོད་པའི་ཕྱིར་འོད་གསལ་མཐུན་སྣང་དུ་གྲུབ་པར་ཐལ་ཏེ། འདོད་ན་ཐམས་ཅད་རྣལ་འབྱོར་པ་བཞིན་དུ་གྲོལ་བར་ཐལ་བ་དང་། སྣང་བ་དང་སེམས་ལ་སྐྱེ་ཤི་འཕོ་འགྱུར་སྣང་བའི་ཕྱིར། ཡེ་ཤེས་དང་དེའི་སྣང་བ་ཡང་དེར་ཐལ་བ་ལ་སོགས་པའི་སྐྱོན་མང་པོ་དམིགས་པས། རྨོངས་པ་གཏི་མུག་ལས་ཀྱང་ཆེས་གཏི་མུག་པ་དག་གི་ཕྱོགས་ལ་བརྟེན་པར་མི་བྱའོ། །འདི་དག་གི་དགོས་པར་ཐུན་མོང་གི་གཞུང་ལས་ཀྱང་། སེམས་འགགས་པ་དེ་སྐུ་ཡིས་མངོན་སུམ་མཛད། །ཅེས་དང་། ཚིག་གསལ་དུ། སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་འཇུག་པ་ཡང་རྒྱུན་ཆད་དང་། ཞེས་པ་དང་། དཀོན་མཆོག་བརྩེགས་པ་ལས། སེམས་དང་ཡིད་དང་རྣམ་པར་ཤེས་པ་དང་ཡང་བྲལ་ལ། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་གནས་ཀྱང་མི་འདོར་བ་སྟེ། འདི་ནི་དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་ཐུགས་ཀྱིས་གསང་བ་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པའོ། །ཞེས་གསུངས་པ་ཡིན་ནོ། །འདིར་མི་ཤེས་པ་ཁ་ཅིག །སེམས་མེད་ན་བེམ་པོའམ་མུན་པ་ལྟར་འགྱུར་རོ་ཞེས་པའང་ཐོས་པ་ཆུང་བ་ཡིན་ཏེ། སེམས་མེད་ཀྱང་ཡེ་ཤེས་ཡོད་པས་རིག་པ་འགག་པ་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །དེའང་མ་རིག་པ་འཁྲུལ་པའི་སེམས་འགགས་པས། ཡེ་ཤེས་གསལ་བའི་ཉི་མ་འཆར་ཏེ། མཚན་མོ་སངས་པས་ཉིན་མོ་ཤར་བ་བཞིན་ནོ། །ཁ་ཅིག་ནི། མ་རིག་པ་རིག་པའི་ཁྱབ་བྱེད་ཡིན་པས། སེམས་འགག་དུས་རིག་པ་འགག་པར་འདོད་པའང་ཤིན་ཏུ་ནོར་བ་ཆེན་པོ་སྟེ། རིག་པས་མ་རིག་པ་ལ་ཕར་ཁྱབ་ཀྱང་། མ་རིག་པས་རིག་པ་

---

^{[མ་དཔེ་གཟིགས་ན་འདིར་གནོན།]}

ལ་ཚུར་མ་ཁྱབ་སྟེ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་བཞིན་ནོ། །སེམས་ལ་མ་རིག་པས་ཁྱབ་པས། སེམས་ཀྱི་ཁྱབ་བྱེད་དུ་འཐད་ཀྱི། རིག་པ་ལ་མ་ཁྱབ་པས། མ་རིག་པ་རིག་པའི་དབྱིངས་ནས་ལྡོག་པའམ་རྒྱུན་ཆད་པར་འདོད་དེ། དེས་ན་སེམས་འགག་དུས་གཞི་མ་རིག་པ་ཆ་དང་བཅས་པ་འགགས་ཀྱང་། རིག་པ་མ་འགགས་ཏེ་འགག་གཞི་རིག་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །རིག་པ་མེད་ན་གང་གི་སྟེང་དུ་འགག་པ་བསམ་པར་འོས་སོ། །འདིར་མ་རིག་པ་སེམས་ཀྱི་ཆ་དང་བཅས་པ་འགགས་པས་རིག་པའི་ཡེ་ཤེས་སུ་རྒྱས་ཏེ་མཁྱེན་པ་གཉིས་ལ་ལོངས་སྤྱོད་པ་ཡིན་ནོ། །དེས་ན་སེམས་དང་ཡེ་ཤེས་སོ་སོ་ཡིན་ཏེ། ཐུན་མོང་གི་ལུང་ལས་ཀྱང་། སེམས་དང་སེམས་ཉིད་རང་བཞིན་གྱིས་དག་པ་གཉིས་སུ་འབྱེད་དོ། །དེ་ལ་སེམས་ནི་ཀུན་རྟོག་པ་འཁོར་བའི་ཆོས། སེམས་ཉིད་ནི་སྤྲོས་པ་དང་བྲལ་བ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་ཆོས་ཏེ། འཕགས་པ་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་སྟོང་ཕྲག་བརྒྱ་པ་ལས་ཀྱང་། སེམས་ནི་སེམས་མ་མཆིས་ཏེ་སེམས་ཀྱི་རང་བཞིན་འོད་གསལ་བ་ལགས་སོ། །ཞེས་གསུངས་སོ། །དེ་ལྟར་སེམས་དང་ཡེ་ཤེས་ལེགས་པར་ཕྱེ་ནས་ཐུན་མོང་བ་དམིགས་བཅས་ཀྱི་ཐེག་པར་སེམས་ལ་གཞི་ལམ་འབྲས་བུར་བྱེད་ཀྱང་དེ་ཐམས་ཅད་དོན་ཐོག་ཏུ་མ་ཕེབས་པས། ཐེག་པ་འདིར་ཡེ་ཤེས་ལ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་གཞི་ལམ་འབྲས་བུར་རྣམ་པར་འཇོག་པས། མྱུར་བར་འཁོར་བ་ལས་གྲོལ་ལ། གཞན་དག་འཁོར་བའི་རྩ་བ་ལ་བྱང་ཆུབ་རེ་བས་རིང་མོ་ཞིག་ནའང་དེ་ཐོབ་པར་དཀའ་སྟེ། གཞི་འཆའ་ལུགས་

---

^{[མ་དཔེ་གཟིགས་ན་འདིར་གནོན།]}

འཛོལ་བའི་ཕྱིར་རོ། །དེ་ཡང་ཀུན་ཏུ་བཟང་པོ་ཐུགས་ཀྱི་མེ་ལོང་ལས། སེམས་ལས་སངས་རྒྱས་འདོད་ན་ང་ལས་གོལ་བ་ཡིན། །ཞེས་སོ། །ཁ་ཅིག་སེམས་མེད་ན་དེས་ཀྱང་སངས་རྒྱས་མི་རིགས་ལ། སངས་རྒྱས་དེ་དག་བྱ་སེམས་ཀྱིས་ཁྱད་པར་དུ་བྱས་པར་འདོད་པའི་ཕྱིར་ཟེར་ཏེ། སེམས་མེད་པ་དང་ཡོད་པས་སངས་རྒྱས་པ་མ་ཡིན་གྱི། ཆོས་སྐུའི་ཡེ་ཤེས་ཡོད་མེད་ཀྱིས་དེ་ལྟར་བྱུང་བའོ། །སེམས་ཀྱི་འཁྲུལ་པ་སངས་པས་སངས་རྒྱས་ཁྱད་པར་བྱས་པ་བདེན་དུ་ཆུག་ཀྱང་། ད་དུང་གཞི་ལྷུན་གྲུབ་ཀྱི་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་མ་ངེས་པས་བདེན་པ་དངོས་ཀྱང་མ་ཡིན་ལ། དག་བྱར་སངས་ཀྱང་སངས་པའི་དག་བྱ་དེ་སངས་རྒྱས་མ་ཡིན་པས། སངས་རྒྱས་སེམས་ལས་བྱུང་བ་མ་ཡིན་ནོ། །འདིར་ལུང་གིས་ཀྱང་གནོད་དེ། ཐུན་མོང་གི་ལུང་དབུ་མ་འཇུག་པ་ལས་བསྟན་པ་དང་། ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ལུང་རྡོ་རྗེ་རྩེ་མོ་ལས་ཀྱང་། རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་ལྔ་དག་པ་ནི་ཡེ་ཤེས་ལྔའི་རང་བཞིན་ནོ། །ཞེས་པ་ལ་སོགས་པ་གནས་འགྱུར་བཤད་དེ། སེམས་དངོས་ལས་སངས་རྒྱས་འགྲུབ་ན། དག་བྱ་དང་གནས་འགྱུར་དོན་མེད་དོ། །བླ་ན་མེད་པའི་ལུང་ཡང་། རིག་པ་རང་ཤར་གྱི་རྒྱུད་ལས། ལ་ལ་དག་གི་འདོད་པ་ནི། །སེམས་ལས་འབྲས་བུ་འཚོལ་བར་འདོད། །དེ་ལ་ལྡོག་པ་འདི་འདྲ་སྟེ། །སེམས་ཀྱི་དངོས་པོ་ཇི་ཙམ་ལགས། །དྲིས་ལན་རྒྱས་པར་བཏབ་པ་ནི། །སེམས་ལ་དངོས་པོ་མེད་པའི་ཕྱིར། །འོ་ན་སེམས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ཅི། །དྲིས་ལན་རྒྱས་པར་བཏབ་པར་ནི། །ཆོས་ཉིད་གཟུང་འཛིན་ག་ལ་ཡོད། །དཔེར་ན་ནམ་

---

^{[མ་དཔེ་གཟིགས་ན་འདིར་གནོན།]}

མཁའི་མཚན་ཉིད་བཞིན། །གཟུང་དང་འཛིན་པ་མེད་པའི་ཕྱིར། །དེ་ལ་བཟློག་པའི་ཚིག་སྨྲས་པ། །སེམས་ལ་གཟུང་འཛིན་ཡོད་དམ་མེད། །དྲིས་ལན་རྒྱས་པར་བཏབ་པ་ནི། སེམས་ལ་གཟུང་དང་འཛིན་ཡོད་ཀྱང་། །ཆོས་ཉིད་གཟུང་འཛིན་མེད་པའི་ཕྱིར། །དེ་ལ་བཟློག་པ་ཡང་སྨྲས་པ། །གོང་གི་དམ་བཅའ་ཉམས་པར་འགྱུར། །སེམས་དང་ཆོས་ཉིད་གཅིག་པའི་ཕྱིར། །སེམས་ལ་གཟུང་འཛིན་བྱུང་གྱུར་ན། །སངས་རྒྱས་འབད་པས་རྙེད་གྱུར་ན། །སེམས་ལ་གཟུང་འཛིན་ཡོད་པའི་ཕྱིར། །དྲིས་ལན་བཟློག་སྟེ་སྨྲས་པ་ནི། །གལ་ཏེ་སེམས་མེད་སངས་རྒྱས་ཉིད། །ཁྱོད་ཀྱིས་རྙེད་དམ་གང་གི་ཕྱིར། །དྲིས་ལན་རྒྱས་པར་བཏབ་པ་ནི། །སེམས་ལ་འབྲས་བུ་མི་འཚོལ་ཏེ། །སེམས་ལས་སྣ་ཚོགས་འབྱུང་བའི་ཕྱིར། །སེམས་ནི་བག་ཆགས་སྡུད་པ་ཡིན། །འཛིན་པ་ཡུལ་ལ་འགྱུ་བའི་ཕྱིར། །སེམས་ནི་འཁོར་བའི་རྩ་བ་ཡིན། །སེམས་ནི་སྤང་བའི་རིམ་པ་ཡིན། །ཅི་ཕྱིར་སེམས་སུ་ཡོད་པའི་ཕྱིར། །སེམས་ནི་འཁྲུལ་པའི་རྩ་བ་སྟེ། །ཐམས་ཅད་དེ་ལས་གྱེས་པ་ཡིན། །འདྲ་གཞི་དག་ལས་གོལ་བའི་ཕྱིར། །སེམས་ནི་དྲི་མ་ཅན་དུ་བསྟན། །ཅི་ཕྱིར་རྣམ་རྟོག་ཡོད་པའི་ཕྱིར། །སེམས་ནི་བྱ་སྒྲོ་ལྟ་བུ་ཡིན། །ཅི་ཕྱིར་སེམས་པ་མེད་པའི་ཕྱིར། །དེ་ནས་བཟློག་པའི་ཚིག་སྨྲས་པ། །འོ་ན་ཇི་ལྟར་སེམས་ཉིད་འདོད། །དེ་ནས་དྲིས་ལན་རྒྱས་པར་བཏབ་པ་ནི། །སེམས་ལ་འབྲས་བུ་མི་འདོད་དེ། །རིག་པའི་ཡེ་ཤེས་ཡོད་པའི་ཕྱིར། །འོ་ན་རིག་པ་འདི་ཉིད་ལ། །མཚན་ཉིད་རྣམ་པ་དུ་དང་ལྡན། །དེ་ནས་དྲིས་ལན་འདི་ལྟར་བྱ། །རིག་པའི་ཡེ་ཤེས་མཚན་ཉིད་ནི། །

---

^{[མ་དཔེ་གཟིགས་ན་འདིར་གནོན།]}

སྟོང་དང་གསལ་དང་ཁྱབ་པ་ཡིན། །ཞེས་སོ། །རིག་པ་ལ་གཞི་ལམ་འབྲས་བུར་བྱེད་ན། རིག་པ་དེ་ཉིད་དངོས་པོར་མཚན་མར་མི་འགྱུར་རམ་ཞེ་ན། མི་འགྱུར་ཏེ། སྟོང་པ་དང་གསལ་བ་དང་འཛིན་ཞེན་གང་ཡང་མེད་པའི་ཕྱིར་ཏེ། སྔ་མ་ལས། ཤེས་རིག་གསལ་བ་ཉིད་དུ་ཡོད། །ཅི་ཕྱིར་གསལ་བར་ཡོད་གྱུར་ན། །མཚན་མ་ཅན་དུ་མི་འགྱུར་རམ། །ཅི་ཕྱིར་གསལ་བས་མཛེས་པའི་ཕྱིར། །དེ་ལ་དྲིས་ལན་རྒྱས་པར་བཏབ་པ་ནི། །མཚན་མ་ཅན་དུ་མི་འགྱུར་ཏེ། །དེ་ལ་ཆགས་པ་མེད་པའི་ཕྱིར། །དེ་ཡང་འདི་ལྟར་ཤེས་པར་བྱའོ། །དཔེར་ན་ཉི་མའི་དཀྱིལ་འཁོར་བཞིན། །གསལ་ཡང་ཕྱོགས་སུ་མ་ལྷུང་བའོ། །ཅི་ཕྱིར་ཞེ་འདོད་མེད་པའི་ཕྱིར། །ཞེས་སོ། །དེང་སང་རྨོངས་པ་ཕལ་པ་དག་གིས་སྣང་བ་རང་གི་སེམས་ཡིན། སྣང་བ་ཆོས་སྐུ་ཡིན། ཡེ་ཤེས་སེམས་ཡིན་ཟེར་ཏེ། མགོ་འཕོང་ཡིན། མེ་ཆུ་ཡིན། མུན་པ་སྣང་བ་ཡིན། ཞེས་ཅི་རུང་རུང་དུ་སྨྲ་བ་དག་མཐོང་སྟེ། སྣང་བ་སེམས་ཡིན་ན། སེམས་ལ་ཁ་དོག་ཡོད་པར་ཐལ་ལ། ཁྱོད་མེད་དུས་ཁྱོད་ཀྱི་སེམས་ཕྱོགས་འདིར་ཡོད་པར་ཐལ། སྣང་བ་ཡོད་པའི་ཕྱིར་དང་། ཡང་གཅིག་སྐྱེ་བས་ཀུན་སྐྱེ་ལ། གཅིག་ཤི་བས་ཀུན་འཆི་བར་ཐལ་བ་དང་། སྐྱེ་བོ་བྱེ་བས་བུམ་པ་གཅིག་མཐོང་དུས་རིལ་པོར་འཛིན་སེམས་གཅིག་ཡིན་པ་བཞིན་སྐྱེ་བོ་དེ་དག་སེམས་གཅིག་ཏུ་ཐལ་བ་དང་། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཇི་སྙེད་མཁྱེན་པའི་ཡུལ་ལ་ཆོས་ཐམས་ཅད་སྣང་བས་འཁོར་བ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་སུ་ཐལ་བ་དང་།

---

^{[མ་དཔེ་གཟིགས་ན་འདིར་གནོན།]}

སེམས་ཅན་གྱིས་སངས་རྒྱས་མཐོང་དུས་སངས་རྒྱས་དེ་འཁྲུལ་པར་ཐལ་ཏེ། སེམས་ཅན་གྱི་སེམས་ཡིན་པའི་ཕྱིར། སེམས་ཅན་དེ་སངས་རྒྱས་སུ་ཐལ་ཏེ། སངས་རྒྱས་སེམས་ཅན་དེའི་སེམས་ཡིན་པའི་ཕྱིར། སེམས་སྐད་ཅིག་ལ་འགྱུ་བ་ལང་མ་ལིང་དུ་བྱེད་པ་ལྟར་སྣང་བ་འདི་ཡང་སྐད་ཅིག་ལ་ལང་མ་ལིང་དུ་འགྱུར་བར་ཐལ་བ་སོགས་ཤིན་ཏུ་མང་ངོ་། །སྣང་བ་ཆོས་སྐུ་ཡིན་ན། སྣང་བ་འདི་སྣང་མི་སྣང་ལས་འདས་པར་ཐལ་ཏེ། ཆོས་སྐུ་སྣང་བ་ལས་འདས་པའི་ཕྱིར་དང་། ཆོས་སྐུ་འཁྲུལ་སྣང་དུ་ཐལ་བ་དང་། ཆོས་སྐུ་དངོས་པོ་དང་མཚན་མར་འཛིན་པར་ཐལ་བ་དང་། སྣང་བ་འདི་འཁྲུལ་ངོར་སྣང་མི་སྲིད་པར་ཐལ་ཏེ། ཆོས་སྐུ་འཁྲུལ་ངོར་སྣང་མི་སྲིད་པའིི་ཕྱིར་ཏེ། དོན་དམ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཏེ། སྤྱོད་འཇུག་ལས། དོན་དམ་བློ་ཡི་སྤྱོད་ཡུལ་མིན། །བློ་ནི་ཀུན་རྫོབ་ཡིན་པར་འདོད། །ཅེས་པ་དང་། རྡོ་རྗེ་གཅོད་པ་ལས། འདྲེན་པ་རྣམས་ནི་ཆོས་ཀྱི་སྐུ། །ཆོས་ཉིད་ཤེས་བྱ་མ་ཡིན་ཏེ། །དེ་ནི་ཤེས་པར་ནུས་མ་ཡིན། །ཞེས་པས་གསལ་ལོ། །བཀག་ཟིན་དེ་དག་དོན་འཁྲུལ་པར་ལུང་གིས་ཀྱང་བསྟན་ཏེ། ཀུན་ཏུ་བཟང་པོ་ཐུགས་ཀྱི་མེ་ལོང་ལས། སྣང་བ་ཆོས་སྐུར་འདོད་པ་ང་ལ་སྒྲིབ་པ་ཡིན། །ཅིར་སྣང་སེམས་སུ་འདོད་པ་ང་ལ་སྒྲིབ་པ་ཡིན། {རང་བྱུང་གཞན་ལས་འདོད་པ་ང་ལས་སྒྲིབ་པ་ཡིན། །སྲིད་པའི་བར་དོ་འདོད་པ་ང་ལས་སྒྲིབ་པ་ཡིན། །}ཡེ་ཤེས་སེམས་སུ་འདོད་པ་ང་ལ་སྒྲིབ་པ་ཡིན། །ཞེས་དང་། སེངྒེ་རྩལ་རྫོགས་ལས། སེམས་དང་ཡེ་ཤེས་གཉིས་སུ་མ་ཕྱེ་ན། །སྣང་བ་ཡུལ་གྱི་རྩ་བ་མི་ཆོད་པས། །

---

^{[མ་དཔེ་གཟིགས་ན་འདིར་གནོན།]}

སྐྱོན་བྲལ་ཆོས་ཉིད་དོན་གྱིས་རྟོགས་པར་དཀའ། །ཞེས་སོ། །བཞི་པ་དེ་གཉིས་ཀྱི་ངོ་བོ་ནི། སེམས་ཀྱི་ངོ་བོ་འཁྲུལ་པའི་སྣང་བར་འཇོག་པ་ཁམས་གསུམ་པའི་རྣམ་པ་ཅན་ཏེ། ཐལ་འགྱུར་ལས། སེམས་ཞེས་བྱ་བ་འཁྲུལ་རྟོག་ལ། །ཞེས་སོ། །ཡེ་ཤེས་ཀྱི་ངོ་བོ་རྣམ་པར་མི་རྟོག་པ་ནི། ཡེ་ཤེས་རྟོག་པ་མ་ཡིན་ཏེ། །ཞེས་སོ། །ལྔ་པ་གནས་ལ་གཉིས་ཏེ། སེམས་ཀྱི་གནས་ཀུན་གཞི། ཡེ་ཤེས་ཀྱི་གནས་ཆོས་སྐུ་སྟེ། ཀློང་དྲུག་པ་ལས། ཀྱེ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོ། སེམས་ཀྱི་གནས་ནི་ཀུན་གཞི་ཡིན་ནོ། །དེ་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། ཀུན་གཞིས་ནི་བསམ་པའི་ཡུལ་ཐམས་ཅད་སྡུད་ཅིང་སེམས་སུ་འདུ་ཤེས་པའི་ཕྱིར་རོ། །ཡེ་ཤེས་ཀྱི་གནས་ནི་ཆོས་སྐུ་ཡིན་ནོ། །དེ་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། ཆོས་ཀྱི་སྐུ་ནི་དྲན་རྟོག་ཐམས་ཅད་མི་མངའ་ཞིང། ཡུལ་ཅན་ཐ་དད་དུ་འཛིན་པའི་ཤེས་པ་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། །ཞེས་སོ། །དེ་ལྟར་ན་སེམས་སྤྲིན་དང་འདྲ་བ་ཡེ་ཤེས་ལ་སྒྲིབ་པ་དང་། ཡེ་ཤེས་ཉི་མ་དང་འདྲ་བ་གཉིས་གཅིག་པའི་གནས་མེད་དེ། བསྒྲིབ་བྱ་དང་སྒྲིབ་བྱེད་ཐ་དད་དུ་གནས་པ་ལས་སེམས་དང་སེམས་ལ་སྣང་བ་འཁྲུལ་པར་ཤེས་དུས་ཕྱི་སྣང་བའི་ཡུལ་དང་། དེ་འཛིན་པའི་སེམས་གློ་བུར་བ་གཞི་མེད་དུ་རྟོགས་ཤིང་ཡེ་ཤེས་དང་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་སྣང་བ་མ་འཁྲུལ་པར་ཤེས་དུས་རིག་པ་ཆོས་སྐུའི་དཀྱིལ་འཁོར་ལ་དབང་བསྒྱུར་བའི་ཕྱིར་ན་སེམས་དང་ཡེ་ཤེས་ཕྱེད་པར་བྱ་སྟེ། མ་ཕྱེད་ན་ཡེ་ཤེས་སེམས་ཀྱིས་བསྒྲིབས་ནས་སྦྱོར་བའི་རང་ངོ་ལ་སྣང་མི་ནུས་པའི་སྐྱོན་ཡོད་དེ། སྔ་མ་ལས།
དེའི་ཕྱིར་ན་སེམས་ལ་མཁས་པའི་རྣལ་འབྱོར་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཕྱི་རོལ་གྱི་ཡུལ་བདག་མེད་དུ་རྟོགས་སོ། །ཡེ་ཤེས་ལ་མཁས་པའི་རྣལ་འབྱོར་པ་རྣམས་ཀྱིས་རིག་པ་ཉིད་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་ལ་དབང་བསྒྱུར་བའོ། །ཞེས་སོ། །