སྐུ་གསུམ་དུ་བསྟན་པ།
〈༣〉གསུམ་པ་སྐུ་དང་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་གནས་ལུགས་བསྟན་པ་ལ་གཉིས། སྐུའི་གནས་ཚུལ་སྤྱིར་བསྟན་པ་དང་། ཡེ་ཤེས་བྱེ་བྲག་ཏུ་འཆད་པའོ། །དང་པོ་ལ། སྐུ་གསུམ་དུ་བསྟན་པ་དང་། ལྔར་བསྟན་པའོ། །དང་པོ་ལ་ལྔ་ལས། ༡ ཆོས་སྐུའི་ངོ་བོ་ནི། ལྷུན་གྲུབ་འདུས་མ་བྱས་ཀྱི་རིག་པ་ཀུན་གཞི་མེ་ལོང་ལྟ་བུའི་ཡེ་ཤེས་ངོ་བོ་རང་བཞིན་ཐུགས་རྗེ་གསུམ་དུ་གནས་པ་སྟེ། ཀུན་གསལ་ལས། ཆོས་སྐུའི་ངོ་བོ་ནི་ཕྱོགས་ལྷུང་མེད་པའི་ཤེས་རབ་དང་གཉིས་སུ་མེད་པའོ། །ཞེས་པ་དང་། ཡང་ངོ་བོ་ནི་མ་བྱས་པ། མ་བཅོས་པ། མ་བསླད་པ། མི་འགྱུར་བ། རང་བཞིན་གྱིས་རྣམ་པར་དག་པ། འདུས་མ་བྱས་པའི་ཡེ་ཤེས་
ཆེན་པོ། །ནམ་མཁའ་ལྟ་བུའི་ཆོས་ཉིད། སྟོང་པ་རྡོ་རྗེའི་ཆོས་ཅན། རིག་པ་དངོས་མེད་ཡེ་ཤེས་ཟང་ཐལ་ཆེན་པོ། རང་བཞིན་ནི་གཞི་གནས་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་ཆེན་པོ་ལ་མཚན་ཉིད་འཛིན་པའི་ཡེ་ཤེས་ལྔ་མ་འགགས་པར་ངོ་བོའི་ནང་ནས་འོད་དུ་གསལ་བའོ། །ཐུགས་རྗེའི་སྙིང་པོ་སྐུ་ལྔ་ཕྱག་རྒྱ་མ་འགགས་པར་གསལ་བའོ། །རིགས་ཀྱི་བུ་གཞི་ཆོས་སྐུ། རང་བཞིན་ལོངས་སྐུ། ཐུགས་རྗེ་སྤྲུལ་སྐུ་སྟེ་ཐམས་ཅད་འབྱུང་བའི་གཞི་མ་འགགས་པར་གནས་པས་གཞི་ལ་གནས་པའི་སྐུ་གསུམ་མོ། །རྒྱུ་དག་པ་ཆེན་པོའི་སྐུ་ལས་འབྲས་བུ་དག་པ་གཟུགས་སྐུ་གཉིས་ནང་གསལ་དུ་གནས་པ་ནི་ཡོན་ཏན་དུ་གྲུབ་པ་སྟེ་གཞི་ལ་གནས་པའི་སྐུ་གསུམ་ཞེས་བྱའོ། །༢ངེས་ཚིག་ནི། ཡང་དེ་ཉིད་ལས། ཆོས་སྐུའི་ངེས་ཚིག་ནི། ཁྱབ་པ་དང་། རྟེན་བྱེད་པའོ། །ཞེས་སོ། །༣དབྱེ་བ་ཡང་། དབྱེ་ན་ཆོས་སྐུ་ལ་གསུམ་སྟེ། རིག་པ་ངོས་བཟུང་དང་བྲལ་ཞིང་མི་འགྱུར་བ་ཆོས་ཀྱི་སྐུའོ། །རིག་པ་ཤེས་རབ་ཀྱི་མཁྱེན་པ་མ་འགགས་པར་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་སྤྱན་རྣམ་པར་དག་པ་ལྔ་ནི་ཆོས་སྐུའི་ལོངས་སྐུའོ། །གདུལ་བྱ་ལ་སྣང་བའི་འཆར་གཞི་བྱེད་པའི་སྐུ་ལྔ་ནི་ཆོས་སྐུའི་སྤྲུལ་སྐུའོ། །རིགས་ཀྱི་བུ་དེ་ལ་ངོ་བོ་རང་བཞིན་ཐུགས་རྗེ་གསུམ་ཞེས་ཀྱང་བྱ། གཞི་ལ་གནས་པའི་སྐུ་གསུམ་ཞེས་ཀྱང་བྱ། འབྲས་བུ་གཞི་ལ་གྲུབ་པ་ཞེས་ཀྱང་བྱ། སྐུ་གསུམ་ཇ་ལོག་ཆེན་པོ་ཞེས་ཀྱང་བྱ། འབྲས་བུའི་ངང་ལ་གནས་པ་ཞེས་ཀྱང་བྱ། ཞེས་སོ། །༤ མཚོན་དཔེ་ནི། སྐུ་དང་ཡེ་ཤེས་བུམ་ནང་གི་མར་མེ་ལྟ་བུ། ལྷུན་གྲུབ་ཀྱི་རང་གདངས་ཇི་ལྟར་གནས་པ་མིག་ནས་སྦྲེལ་མར་འབྲེལ་ཏེ། རྒྱང་ཞགས་ནས་
འོད་གསལ་དུ་འཆར་ཞིང་། ཐུགས་རྗེའི་རྩལ་ལས་དུང་ཁང་ནས་ཁྲོ་བོར་གསལ་བ་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་ཁང་ནས་ཁྲོ་བོར་གསལ། གསལ་བར་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་ཁོང་གསལ་གྱི་དཔེ་ནི། བཤད་རྒྱུད་ལས། ཀྱེ་གསང་བདག་ངེས་པར་ཟུངས་ཤིག །པདྨ་འདམ་ན་གནས་ཀྱང་ཉེས་པའི་སྐྱོན་གྱིས་མ་གོས་ལྟར། ཕྱི་ནང་འཁྲུལ་པར་ཤར་ཀྱང་། རང་རིག་མ་འཁྲུལ་ཡེ་ནས་གོས་པ་མེད། མ་འཁྲུལ་པའི་སངས་རྒྱས་ཡིན། རིགས་ཀྱི་བུ་གཞི་དག་པ་ཆོས་ཀྱི་སྐུ་ལ་འབྲས་བུ་དག་པ་གཟུགས་སྐུ་གཉིས་ཀྱིས་བརྒྱན་པས། སྐུ་གསུམ་འདུ་འབྲལ་མེད་པ་ནི་བུམ་ནང་གི་མར་མེ་ལྟར་ཡེ་ཤེས་ནང་གསལ་དུ་གནས་ཏེ། རིགས་ཀྱི་བུ་གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོ་ཕྱི་སྣོད་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་དུ་སྣང་བའི་གཞལ་ཡས་ཁང་འགྲོ་བ་འདུལ་བའི་དཀྱིལ་འཁོར་གྱི་ནང་ན། སྐུ་གསུམ་གྱི་རང་བཞིན་གདངས་འགག་པ་མེད་པའི་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་གཞལ་མེད་ཁང་འོད་དུ་གསལ་ཏེ། དེའི་ནང་ན་སྐུ་བཞི་སྐུ་གསུང་ཐུགས་དང་ལྡན་ཏེ་རང་བཞིན་རྣམ་པར་དག་པ་ལྷུན་གྱིས་གྲུབ་པའི་དཀྱིལ་འཁོར་འགག་པ་མེད་པར་གནས་སོ། །དེའི་ཐུགས་རྗེ་ནི། ཧེ་རུ་ཀ་ལྔ་ལྟར་སྣང་བ་ཡང་མི་འགག་པས་ཐུགས་རྗེ་རང་བྱུང་གི་དཀྱིལ་འཁོར་དང་། དེ་ལྟར་གནས་ན་མ་འཁྲུལ་པའི་སངས་རྒྱས་སོ། །རིགས་ཀྱི་བུ་མ་འཁྲུལ་པའི་སངས་རྒྱས་ལ་མ་བྱས་པའི་ཆོས་ཉིད་བསྟན་པ་ནི། ཐུགས་ཀྱི་མེ་ལོང་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན་ཟག་བཅས་ཀྱི་ཕུང་པོ་འདི་བྱས་པའི་མེ་ལོང་གིས་གཏན་ལ་ཕབ་པ་ལྟར་ཟག་པ་མེད་པའི་ཡེ་ཤེས་འགག་པ་མེད་པ་གསལ་བ། ཀུན་གཞི་མེ་ལོང་ལྟ་བུའི་ཡེ་ཤེས་གསལ་ལ་དག་པ། ཐམས་ཅད་འབྱུང་བའི་གཞི་མ་འགགས་པའི་དོན།
མགར་བའི་ལག་གི་འདུ་བྱེད་ཀྱིས་མ་བྱས་པར་སྣང་བ་མཐའ་ཡས་ཀྱི་ཐུགས་ཀྱི་ཀློང་ནས། རང་བྱུང་དུ་རང་ཤར་བའི་ཤེལ་གྱི་མཆོད་རྟེན་ཁྲི་འཕང་ལྔ་པ་ཐུགས་ཀྱི་མེ་ལོང་དུ་གྱུར་པ་དེ་བརྡ་བསྟན་པའི་ཚེ། ཟག་བཅས་ཀྱི་སྒྲོམ་བུས་ཟག་མེད་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་མི་ཐུབ་པར་ཐུགས་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་མེ་ལོང་ལ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་སྣང་ངོ་། །དེ་ནི་འཕྲུལ་གཞི་མན་ངག་གི་ཏི་ཀ་ཆེན་པོས་གཏན་ལ་ཕབ་པའོ། །དོན་དེ་ནི་རང་བྱུང་གི་ཡེ་ཤེས་ཆེན་པོ་ཡིན་པས། དུས་གསུམ་དུ་འགྱུར་མ་མྱོང་སྟེ་མི་འགྱུར་ལྟ་བ་ཐོད་རྒལ་ཆེན་པོའོ། །དེ་ནི་འཁྲུལ་པ་ལོག་ནས་ཡེ་ཤེས་སྐྱེ་བ་ཁོ་ན་ཉིད་ཀྱི་ཏི་ཀ་ཆེན་པོའོ། །ཞེས་གསུངས་སོ། །དེ་ལ་སྣང་བ་མཐའ་ཡས་ནི། ཐོག་མའི་སངས་རྒྱས་འོད་དཔག་མེད་རིག་པ་རང་བྱུང་གི་ཡེ་ཤེས་སོ། །ཐུགས་ཀྱི་ཀློང་ནི་དེ་ཡི་ངང་ངོ་། །ཤེལ་གྱི་མཆོད་རྟེན་ནི་རང་བཞིན་གྱི་འོད་ལས་གཟུགས་བརྙན་གྱི་འོད་དུ་ཤར་བའོ། །དེ་ཕྱག་ཏུ་བབས་ནས་བརྡའི་མེ་ལོང་དུ་གྱུར་པ་ནི་ཡེ་ཤེས་རྒྱང་ཞགས་ནས་ནམ་མཁའ་ཤར་བ་དེ་ནི་རིག་པ་འོད་གསལ་གྱི་ཀློང་ན་ཡོད་པར་ངེས་ཤེས་བསྐྱེད་པའོ། །ཀུན་གཞི་མེ་ལོང་ལྟ་བུ་ཡེ་ཤེས་ནི། ཚོགས་བརྒྱད་ཀྱི་ཀུན་གཞི་དང་མི་གཅིག་སྟེ། རིག་པ་ཉིད་འཁོར་འདས་སུ་མ་ཆད་དྲི་མ་མ་དག་པའི་ཆའམ་ལྡོག་པས་ན་ཀུན་གཞིར་བཏགས་པ་སྟེ་ཉམས་སུ་བླངས་པས་རྟོགས་པ་མངོན་དུ་གྱུར་དུས་ཕན་ཆད་འཁོར་བར་མི་སྟོན་པས། རིག་པ་ལ་ཀུན་གཞིའི་སྒྲ་ལོག་ནས་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་གཅིག་པུའི་གཞིར་དག་པས་ལྷུན་གྲུབ་རིན་པོ་ཆེའི་སྦུབས་ཞེས་བྱའོ། །དེས་ན་རིག་པའི་གནས་ལ་མིང་ཐ་དད་དུ་བཏགས་པ་ཡིན་ཏེ་དྲི་མ་
མཐའ་དག་དང་བཅས་དུས་སེམས་ཅན། ལམ་གྱིས་ལ་ལ་དག་སྦྱངས་པས་དག་ལ་མ་དག་པ་འདྲེས་དུས་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ། ཐམས་ཅད་དག་དུས་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ཞེས་བརྗོད་པའི་ཚུལ་དང་འདྲ་སྟེ། རྒྱུད་བླ་མ་ལས། མ་དག་མ་དག་དག་པ་དང་། །ཤིན་ཏུ་རྣམ་དག་གོ་རིམ་བཞིན། །སེམས་ཅན་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དང་། །དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ཞེས་བརྗོད་དོ། །ཞེས་སོ། །ད་ལྟར་ཀུན་གཞིར་གཞག་དུས་ཀྱི་མིང་དོན་གཉིས་ཀ་སངས་རྒྱས་དུས་ཆོས་སྐུར་དག་སྟེ་དྲི་མེད་ཆོས་སྐུར་སོང་ངོ་། །ཁ་ཅིག་མིང་ལོག་དོན་མ་ལོག་ཅེས་པས་བཅིངས་ཏེ་ཀུན་གཞིར་དྲི་མས་བཞག་པའི་དྲི་མ་ལྡོག་དགོས་པའི་ཕྱིར་རོ། །རིག་པ་ལ་དུས་གསུམ་འགྱུར་བ་མེད་པ་མི་རྟོག་པས་ཀུན་གཞི་མི་རྟོག་པར་འཇོག་པར་ནི་ཆ་མ་ཕྱེད་པ་ཡིན་ཏེ། རིག་པ་རང་ངོ་འགྱུར་མེད་གང་དུའང་མ་ཆད། རྟེན་དང་བརྟེན་པར་མ་གྲུབ་པས་ཀུན་གཞིར་མི་འཇོག །དེའི་ཆ་ལ་སྒྲིབ་པ་གློ་བུར་པ་བདེན་སྟོབས་ཀྱིས་རིག་པ་དྲི་བཅས་ཀྱི་སྐབས་ལ་ཚོགས་དོན་ཀུན་གཞིར་བཏགས་པ་ཡིན་ནོ། །དེའང་འཁོར་འདས་ཀྱི་འཆར་གཞི་མ་འགགས་པས་ཀུན་གཞི་བརྗོད་དོ། །མ་རིག་པ་མཚུངས་ལྡན་དེ་རྟོགས་ནས་སྤངས་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། །དེ་ཡང་ཚོགས་བརྒྱད་ཀྱི་ཀུན་གཞི་ལུང་མ་བསྟན་ལ་དྲི་མ་དངོས་སུ་བསྟན་ལ། དབྱིངས་ཀྱི་ཀུན་གཞི་མེ་ལོང་ལྟ་བུ་རང་ངོ་མ་ཤེས་པ་མཚུངས་ལྡན་དུ་ཡོད་པར་རྒྱུད་ནས་བརྟེན་པ་ཙམ་ལས་རང་ངོ་ཆོས་སྐུ་ཟང་ཐལ་དྲི་མེད་རང་བཞིན་རྣམ་དག་ཡིན་པའི་ཁྱད་པར་ལ་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཤེས་པར་བྱའོ། །གནས་འདི་ནི་རྟོགས་དཀའ་ལ་ཕྲ་བའི་ཆོས་ཡིན་ནོ། །
ལྔ་པ་རྣམ་གྲངས་བསྟན་པ་ནི། གཞི་དག་པ་ཆོས་སྐུའི་མིང་དོན་ངེས་པ་རྣམས་ཡོན་ཏན་གྱི་སྒོ་ནས་བསྡུ་ན། སངས། རྒྱས། བཅོམ། ལྡན། འདས་པ་དང་ལྔ་ལས། གཞི་རང་བྱུང་གི་ཡེ་ཤེས་ཉི་མ་ལྟར་ཡེ་ནས་འོད་གསལ་བས། སྒྲིབ་པ་རང་ནི་དྲི་མ་སྤྲིན་ལྟ་བུ་ཡིན་པས་རྣམ་དག་ཏུ་བྱང་ཞིང་སངས། ལྷུན་གྲུབ་གཞི་མ་རྩལ་རང་བྱུང་དུ་ཆུབ་ཅིང་རྒྱས་ཏེ། བཤད་རྒྱུད་ལས། ཆོས་སྐུའི་མཚན་མའི་ཆོས་རྣམས་དང་། །གཉིས་སུ་སྣང་བ་ཐམས་ཅད་སངས། །དངས་གསལ་གཉིས་མེད་ཡེ་ཤེས་རྒྱས། །ཞེས་སོ། །འོ་ན་ཐམས་ཅད་སྟོང་པར་གསུངས་པ་མ་ཡིན་ནམ། རྒྱས་པ་མི་འཐད་དོ་སྙམ་ན། མ་ཡིན་ཏེ་ཉི་མའི་རང་ངོ་མུན་པས་སྟོང་ལ་འོད་ཟེར་ཡེ་ནས་ལྷུན་གྲུབ་ཡིན་པས་མི་འགལ་བ་ལྟར་རྣམ་པར་དབྱེར་ཡོད་ལ་བྲལ་ཤེས་པ་དྲི་མའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་སྟོང་ལ། རང་ངོ་དབྱེར་མེད་སྐུ་དང་ཡེ་ཤེས་ལ་སོགས་པ་ཡོན་ཏན་གྱི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་མི་སྟོང་སྟེ། རྒྱུད་བླ་མ་ལས། རྣམ་དབྱེར་བཅས་པའི་མཚན་ཉིད་ཅན། །བློ་བུར་དག་གིས་ཁམས་སྟོང་གི། །རྣམ་དབྱེར་མེད་པའི་མཚན་ཉིད་ཅན། །བླ་མེད་ཆོས་ཀྱིས་སྟོང་མ་ཡིན། །ཞེས་དང་། དེའི་འགྲེལ་པར། འདིས་ཅི་བསྟན་ཞེ་ན། གང་གི་ཕྱིར་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོངས་སུ་དག་པ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་ཁམས་འདི་ལས་བསལ་བར་བྱ་བ་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པའི་རྒྱུ་མཚན་འགའ་ཡང་མེད་དེ། བློ་བུར་གྱི་དྲི་མ་དང་བྲལ་བ་ནི་འདི་ཡི་རང་བཞིན་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །འདི་ལ་རྣམ་པར་བྱང་བའི་རྒྱུ་མཚན་ཅན་གཞག་པར་བྱ་བའང་ཅུང་ཟད་ཀྱང་ཡོད་པ་མ་ཡིན་ཏེ། རྣམ་
པར་དབྱེ་བ་མེད་པའི་ཆོས་དག་པའི་ཆོས་ཉིད་ནི་འདི་ཡི་རང་བཞིན་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །དེས་ན་དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་སྙིང་པོ་ནི། རྣམ་པར་དབྱེར་ཡོད་པ། བྲལ་ཤེས་པ། ཉོན་མོངས་པའི་སྦུབས་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་ནི་སྟོང་པ་ཡིན་ལ། རྣམ་པར་དབྱེར་མེད་། བྲལ་མི་ཤེས་པ། བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པའི་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་ཡོན་ཏན་ཆུ་བོ་གང་གཱའི་ཀླུང་གི་བྱེ་མ་ལས་འདས་པ་ནི་མི་སྟོང་ངོ་ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན་ནོ། །བཅོམ་པ་ནི། རིག་པ་ལས་ཡེ་ནས་བདུད་བཞི་མེད་པས་བཅོམ་སྟེ། ཀུན་གསལ་ལས། ཆོས་སྐུ་སྐྱེ་འགག་མེད་པས་འཆི་བདག་གི་བདུད་ཀྱང་བཅོམ། མཚན་མའི་ཕུང་པོ་མེད་པས་མཚན་མའི་བདུད་ཀྱང་བཅོམ། དེ་ལ་གཉིས་སུ་མེད་པས་ཉོན་མོངས་པའི་བདུད་དང་ལྷའི་བདུད་བཅོམ། དེ་ནི་ཡེ་ནས་ངང་གིས་བཅོམ་པ་ཡིན། ཞེས་སོ། །ལྡན་པ་ནི། རིག་པ་རང་བྱུང་གི་ཡེ་ཤེས་ལ་ཡེ་ནས་སྐུ་དང་ཡེ་ཤེས་འདུ་འབྲལ་མེད་པའི་དགོངས་པར་ལྡན་ཏེ། དེ་ཉིད་ལས། ཆོས་སྐུ་ཡེ་ཤེས་སྒོ་ཡངས་པ། །ཡེ་ཤེས་ལྔ་དང་སྐུ་གཉི༷ས་{ལྔ༵་}ལྡན། །ཞེས་སོ། །འདས་པ་ནི། རིག་པ་ལ་ཡོད་མེད་སྤྲོས་པ་དང་མཚན་མའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཡེ་ནས་འདས་པ་སྟེ། ཆོས་སྐུ་མཐའ་རྣམས་ཀུན་ལས་འདས། །ཞེས་སོ། །