སྒྲ་རིག་པ།
༈ རིག་གནས་གསུམ་པ་སྒྲའི་རིག་པ་ནི། ཇི་སྐད་དུ། གང་ཞིག་ཤེས་ན་མཁས་པའི་གནས་ཐོབ་ཅིང་། །མཐར་ཐུག་ཀུན་མཁྱེན་གོ་འཕང་བདེ་བླག་བགྲོད། །རིག་གནས་ཀུན་ལ་ཐོགས་མེད་འཇུག་པའི་སྒོ། །བརྡ་སྤྲོད་རིག་གནས། ཞེས་བསྔགས་པ་ལྟར། བརྗོད་བྱའི་དོན་རྗོད་བྱེད་སྒྲའི་བསྟན་བཅོས་ཤེས་དགོས་ཏེ། དཎྚིའི་ཚིག་རྒྱན་ལས། སྐྱེ་བོ་བསྟན་བཅོས་མི་ཤེས་པས། །ཡོན་ཏན་སྐྱོན་དག་ཇི་ལྟར་དབྱེ། །གཟུགས་ཀྱི་དབྱེ་བ་དམིགས་པའི་སྐབས། །
ལོང་བ་དག་ལ་ཡོད་དམ་ཅི། །ཞེས་གསུངས། དེ་ཡང་ཇི་ལྟར་ཞེ་ན། སྨྲ་བ་ཀུན་ལ་འཇུག་པར། ཟིན་པ་དང་ནི་མ་ཟིན་དང་། །གཉིས་ཀ་དག་ལས་བྱུང་བའི་སྒྲ། །སེམས་ཅན་སྟོན་དང་མི་སྟོན་དག། ལུང་དུ་སྟོན་དང་མི་སྟོན་པའོ། །ཞེས་པས་སྤྱིར་སྒྲ་ནི། ཟིན་པ་དང་། མ་ཟིན་པ་དང་གཉིས་ཀ་ལས་བྱུང་བའམ། ཡང་ན་སེམས་ཅན་དུ་མི་སྟོན་པ་དང་སྟོན་པ་གཉིས་ལ། མི་སྟོན་པའི་སྒྲ་རྣམས་ལ་ཡང་། སྐད་ཀྱི་བྱིངས་དང་། རིག་པ་དང་། དུས་དང་། མིང་དུ་གདགས་པ་བཞིའི་སྒོ་ནས་བརྟགས་ན་སེམས་ཅན་དུ་སྟོན་པར་འགྱུར་བའང་ཡོད་པར་བཤད་དེ། སྨྲ་བ་ཀུན་ལ་འཇུག་པ་ལ། །འཛམ་བུའི་འབྲས་བུ་སྨིན་པ་ནི། །དྲི་མ་མེད་པའི་ཆུ་ལ་ལྷུངས། །ཉ་ཡིས་བཟའ་བའི་ཕྱིར་དུ་ནི། །འགུ་ལུ་འགུ་ལུ་ཞེས་སུ་སྨྲ། །ཞེས་གསུངས་སོ། །འདིར་ནི་ཟིན་པ་སེམས་ཅན་དུ་སྟོན་ཅིང་ཚིག་ཏུ་ལྷུང་བའི་སྒོ་ནས་ལུང་དུ་སྟོན་པས་ན་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ་ཞེས་ལུང་དུ་སྟོན་པའམ་བརྡའ་སྤྲོད་པ་ཞེས་གྲགས། དེའི་བརྗོད་བྱ་ཐུན་མོང་པ་ནི་ཚོགས་པ་གསུམ་ལྡན་ཏེ། སྨྲ་བ་རྒྱན་གྱི་མེ་ཏོག་ལས། །ངོ་བོ་ཙམ་དང་ཁྱད་པར་སྟོན། །དེ་གཉིས་རྟེན་དུ་གྱུར་པ་ནི། །མིང་དང་ཚིག་དང་ཡི་གེ་ཡིན། །ཞེས་པས། ཡི་གེ་དང་མིང་དང་། ཚིག་གི་ཚོགས་པའོ། །འདི་གསུམ་མངོན་པའི་ལུགས་ལྟར་ན་ཕན་ཚུན་འགལ་བ་ཅན་ཡིན་ཏེ། སློབ་དཔོན་བློ་གྲོས་བརྟན་པས་མངོན་པ་ཕུང་པོ་ལྔའི་བཤད་པར། དོན་གྱི་ངོ་བོ་བརྗོད་པ་མིང་། །དེ་ཡི་ཁྱད་པར་སྟོན་པ་ཚིག། གང་ཡང་མི་སྟོན་ཡི་གེའོ། །ཞེས་གསུངས་པས་དོན་གྱི་ངོ་བོ་ཙམ་སྟོན་པ་མིང་། དེའི་ཁྱད་པར་སྟོན་པ་ཚིགགང་ཡང་མི་སྟོན་པའི་འབྲུ་ནི་ཡི་གེའོ། །སྒྲ་པའི་ལུགས་ལ་དེ་གསུམ་མི་འགལ་བའི་སྐབས་སྲིད་དེ། ནི་པཱ་ཏའི་སྐབས་སུ་ཨ་ཨི་ཨུ་རྣམས་ཡི་གེ་ཡིན་ཏེ་དབྱངས་ཡིག་ཡིན་པའི་ཕྱིར་དང་། མིང་ཡིན་ཏེ། ཨ་ཁྱབ་འཇུགཨི་བདུད། ཨུ་དབང་ཕྱུག་རྣམས་ཀྱི་མིང་ཡིན་པའི་ཕྱིར། ཚིག་ཡིན་ཏེ། མིང་རྣམ་དབྱེའི་མཐའ་ཅན་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །དེ་ལ་ཡི་གེ་ནི། བརྗོད་འདོད་ཀྱིས་ཀུན་ནས་བསླངས་པས། གནས་དང་བྱེད་པ་དང་རྩོལ་བ་རྣམས་འཕྲད་པ་ལས་སྐྱེས་པའི་སྐད་གདངས་འབའ་ཞིག་པ་སྟེ། དཔང་ལོས། བརྗོད་འདོད་དབང་གིས་རླུང་གཡོས་ཤིང་། །དེ་ཡི་གནས་དང་
བྱེད་པ་དང་། །རྩོལ་བ་བསྐྱེད་དང་དབུགས་དབྱུང་དང་། །ལྷན་ཅིག་ཡི་གེའི་གདངས་རྣམས་སྐྱེས། །ཞེས་པ་སྟེ་མཚན་ཉིད་བཞི་ནི། ཨཱ་ལི་དང་། ཀཱ་ལིའི་ཡི་གེ་ཡིན་ལ་དེ་ཡང་རྒྱ་ནག་གི་ཡུལ་དང་། མི་ཉག་ལ་སོགས་ལ་ཡི་གེའི་ཚོགས་པ་མེད་པས་ཡིག་གཟུགས་ལ་ཐུག་པ་མེད་ཅིང་། རྒྱ་བལ་དང་བོད་ཡུལ་སོགས་སུ་ཡི་གེ་དབྱངས་གསལ་གཉིས་སུ་བསྡུས་ཏེ་བཤད་པས་མིང་ཚིག་གསར་དུ་བྱུང་ཡང་ཡི་གེ་སྦྱོར་བ་ལ་དཀའ་བ་མེད་དོ། །མིང་ནི་ཡི་གེ་འདུས་པ་ལས་བྱུང་བའི་བརྗོད་བྱའི་དོན་གྱི་ངོ་བོ་ཙམ་རྗོད་པར་བྱེད་པའི་སྒྲ་སྤྱིར་སྣང་བ་སྟེ། ཀ་བ་དང་བུམ་པ་ཞེས་པ་ལྟ་བུའོ། །དེ་ལྟར་ཡང་། ཡི་གེ་གཉིས་སམ་མང་འདུས་པས། །དོན་གྱི་ངོ་བོ་རྗོད་བྱེད་པ། །མིང་ཡིན་དོན་ལ་བློ་གཞོལ་ཕྱིར། །ཞེས་སོ། དབྱེ་ན། དང་པོར་བརྡ་སྦྱར་བ་དངོས་མིང་དང་། འདྲ་འབྲེལ་གང་རུང་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ནས་ཕྱིས་བརྡའ་སྦྱར་བ་བཏགས་མིང་ངོ་། །ཚིག་ནི། མིང་དུ་མ་འདུས་པ་ལས་བྱུང་བ། དོན་གྱི་ཁྱད་པར་སྟོན་པའི་སྒྲ་སྤྱིར་སྣང་བ་སྟེ། ཙནྡན་གྱི་ཀ་བའམ། གསེར་གྱི་བུམ་པ་ཞེས་པ་ལྟ་བུའོ། །ཁྱད་པར་སྒྲ་པའི་ལུགས་ལ། ཨ་མ་ར་ཀོ་ཥ་ལས། རྗོད་བྱེད་བསྟན་བཅོས་སྒྲ་ལ་ནི། །པུསྟ་དང་ཏིང་གི་མཐའ་ཅན་ཚིག། ཅེས་སོ། །ཡང་བརྡ་སྤྲོད་པའི་ལུགས་ཀྱི་བརྗོད་བྱ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་ནི། རང་བཞིན་དང་། རྐྱེན་དང་། རྣམ་འགྱུར་གསུམ་གྱིས་བསྡུས་ཏེ། བརྡ་སྤྲོད་སྙིང་པོ་གསལ་བ་ལས། རང་བཞིན་རྐྱེན་དང་རྣམ་འགྱུར་རྣམས། །བརྡ་སྤྲོད་གཞུང་གི་བརྗོད་བྱ་ཡིན། །ཞེས་སོ། །དེ་ལ་རང་བཞིན་ནི། རྐྱེན་གྱི་དབང་གིས་རྣམ་འགྱུར་སྣ་ཚོགས་སུ་བསྒྲུབ་པར་བྱ་བའི་གཞིར་གྱུར་པ་སྟེ། རང་བཞིན་བྱིངས་དང་མིང་དེ་ཡང་། །ཐོག་མའི་རང་བཞིན་བྱ་བའི་དོན། །རྟགས་གསུམ་དབྱངས་དང་གསལ་བྱེད་མཐའ། །ཞེས་པས་ཐོག་མའི་རང་བཞིན་ནི་བྱིངས་ཏེ། བྱ་བའི་དོན་ཞེས་ཀྱང་བྱ་ཞིང་། དབྱེ་ན་གསུམ་སྟེ། བྷཱུ་ཡོད་པ་ལའོ་ཞེས་བྱིངས་མདོ་ལེའུ་དགུ་པ་ནས་བཤད་པ་རྣམས་ནི་གླེགས་བམ་ལས་བྱུང་བའི་བྱིངས་དང་། ཀུན་བཤད་ལེའུ་གཉིས་པ་ནས་བཤད་པའི་སནྡ་སོགས་བདུན་གྱི་མཐའ་ཅན་ནི། རྐྱེན་གྱིས་བཅོས་པའི་བྱིངས་དང་། ཛཱུ་མདོའི་བྱིངས་སོགས་སྒྲ་མདོའི་ཟུར་ནས་རྙེད་པ་རྣམས་ལ་མདོའི་བྱིངས་ཞེས་
ཟེར་རོ། །རང་བཞིན་གཉིས་པ་མིང་ནི། སྒྲ་པའི་ལུགས་འདིར་རྟགས་སུ་གྲགས་ཏེ་བྱིངས་དང་རྣམ་དབྱེ་བོར་བའི་དོན་དང་ལྡན་པ་ནི་རྟགས་སོ། །ཞེས་པས་བྱིངས་ལ་ཀྲྀར་྄རྐྱེན་བྱིན་ཞིང་རྣམ་དབྱེ་མ་བྱིན་པའི་བར་སྐབས་ཀྱི་སྒྲའི་ཡན་ལག་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་ཞིང་། དབྱེ་ན། ཕོ་མོ་མ་ནིང་གི་རྟགས་གསུམ་སོ་སོ་བ་དང་ཐུན་མོང་པ་སྟེ་མིང་གཞི་ཞེས་བྱ་སྟེ། བྲིཀྵ་ལྟ་བུ་དབྱངས་ཀྱི་མཐའ་དང་། བིརྷུར་྄ལྟ་བུ་གསལ་བྱེད་ཀྱི་མཐའ་ཅན་གཉིས་སུ་འདུས་སོ། །གཉིས་པ་རྐྱེན་ནི། སྒྲའི་རང་བཞིན་གཉིས་མིང་ཚིག་བྱིངས་གསུམ་གང་རུང་སྒྲུབ་པར་བྱེད་པའི་སྒྲའི་ཡན་ལག་ལ་རྐྱེན་ཞེས་བྱ་སྟེ། ཀུན་བཤད་ལས། རྐྱེན་ལ་མཚན་ཉིད་རང་བཞིན་རྣམ་འགྱུར་དུ། །སྒྲུབ་པར་བྱེད་པ་སྒྲ་ཡི་ཡན་ལག་ཡིན། །ཞེས་སོ། །ཀྲྀཏ་྄རྐྱེན་དང་ཨུ་ཎ་྄སོགས་བྱིངས་རྟགས་སུ་སྒྲུབ་པའི་རྐྱེན། ཏི་སོགས་བྱིངས་ཚིག་ཏུ་སྒྲུབ་པའི་རྐྱེན། ཡིན་དང་ཨ་ཡི་མ་གཏོགས་པའི་པན་྄སོགས་བྱིངས་བྱིངས་སུ་སྒྲུབ་པའི་རྐྱེན། བུད་མེད་ལས་ཨ་ལས་ཨའོ། །ཞེས་སོགས་རྟགས་རྟགས་སུ་སྒྲུབ་པའི་རྐྱེན་ཏེ། མིང་ལས་རང་དང་འབྲེལ་བ་ཡི། །མིང་གཞན་སྒྲུབ་པ་དེ་ཕན་ཏེ། །ཞེས་མིང་མིང་དུ་སྒྲུབ་པར་བྱེད་པ་དེ་ཕན་དང་། ཨཱ་ཡི་སོགས་རྟགས་བྱིངས་སུ་སྒྲུབ་པའི་རྐྱེན། སི་སོགས་རྟགས་ཚིག་ཏུ་སྒྲུབ་པའི་རྐྱེན་དང་བདུན་ཡོད་ལ། དེ་ལས་ཀྱང་སི་སོགས་དང་ཏི་སོགས་ནི་རྐྱེན་དང་། རྣམ་དབྱེའི་གཞི་མཐུན་ཏེ། སྔ་མས་མིང་ཚིག་ཏུ་སྒྲུབ་པའི་སྒོ་ནས་དོན་རྣམ་པར་འབྱེད་པའི་ཕྱིར་དང་། ཕྱི་མས་བྱིངས་ཚིག་ཏུ་སྒྲུབ་པའི་སྒོ་ནས་དུས་དང་དོན་རྣམ་པར་འབྱེད་པའི་ཕྱིར་རོ། །གསུམ་པ་རྣམ་འགྱུར་ནི། དཔང་ལོས། རང་བཞིན་རྐྱེན་དང་འབྲེལ་བའམ། །ཡི་གེ་ཙམ་དང་འབྲེལ་བ་ཡི། །བསྒྱུར་དང་དབྱེ་བ་རྣམ་འགྱུར་ཏེ། །ཞེས་པས། མིང་ལེ། ཀུན་བཤད། ཀྲྀར྄་རྣམས་སུ་བཤད་པའི་བསྒྱུར་བ་དང་དབྱི་བ་རྣམས་ནི་རང་བཞིན་རྐྱེན་དང་འབྲེལ་བའི་རྣམ་འགྱུར་ཡིན་ལ། མཚམས་སྦྱོར་ལས་བཤད་པའི་བསྒྱུར་དབྱི་རྣམས་ནི་ཡི་གེ་ཙམ་དང་འབྲེལ་བའི་རྣམ་འགྱུར་རོ། །དེ་དག་སྟོན་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱང་། ཨིནྡྲ་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ། བི་ཤ་ལི་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ། ཤ་ཀོ་ཊ་ཡ་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ། པཱ་ཎི་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ། སུ་མནྟ་བྷ་དྲ་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ། པ་རཉྫ་ལེ་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ། མ་ནུ་ཛེནྡྲ་བྱཱ་
ཀ་ར་ཎ། ཞེས་པ་ཎི་པའི་འགྲེལ་བར་གྲགས་ལ། རྒྱ་བོད་ཀྱི་མཁས་པ་སྤྱི་ལ་གྲགས་པར། པ་ཎི་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ། འཇམ་དཔལ་གྱི་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ། ཀ་ལཱ་པ་དང་། ཙནྡྲ་པ། དབྱངས་ཅན་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ་རྣམས་ལས་ཨིནྡྲ་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ་མ་གཏོགས་བོད་དུ་འགྱུར་ཞིང་། ཁྱད་པར་ཀ་ཙན་྄གཉིས་ནི་གངས་ཅན་གྱི་རྨོངས་མུན་སེལ་བ་ལ་ཉི་ཟླ་ཟུང་འབྲེལ་ལྟ་བུར་གྱུར་པ་ཡིན་ནོ། །དེ་ལྟར་སྒྲ་རིག་པ་ཇི་ལྟར་བྱུང་བའི་ཁུངས་ལ་བཞི་ལས། དང་པོ་འཕགས་པས་གསུང་ཚུལ་ནི། སྟོན་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་སོ་སོར་ཡང་དག་རིག་པ་བཞིའི་ནང་ནས་གསུམ་པ་ངེས་ཚིག་འཆད་པའི་དུས་དང་། རྔ་བོ་ཆེའི་མདོར། རང་བཞིན་རྐྱེན་རྣམ་འགྱུར་རྣམས་དང་། དེ་དག་གི་ཉེར་མཁོའི་མིང་དང་ཆ་ལག་ཀྱང་མཚོན་ཏེ་གསུངས་ཤིང་། བྱང་སེམས་འཕགས་པས་གསུངས་པ་ནི། དུས་འཁོར་འགྲེལ་ཆེན་ལས། འཇམ་དཔལ་གྱིས་རང་གི་ལུང་སྟོན་པ་ལས་བྲིས་པ་ཞེས་འཇམ་དཔལ་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ་བསྟན་པ་དང་། པ་ཎི་པ་དང་དབྱངས་ཅན་མ་གཉིས་ཀྱང་བྱང་འཕགས་ཀྱིས་གསུངས་པར་བགྲངས་ན་ལེགས་ཏེ། སྔ་མ་ནི་འཕགས་པ་སྤྱན་རས་གཟིགས་ཀྱིས་བྲམ་ཟེ་པཱ་ཎི་པ་ལ་གསུངས་པ་ཡིན་ལ། ཕྱི་མ་འཕགས་མ་དབྱངས་ཅན་མས་ཨ་ནུ་བྷཱུ་ཏི་ལ་དངོས་སུ་གསུངས་པའི་ཕྱིར་རོ། །གཉིས་པ་ལྷའི་ཡུལ་དུ་དར་ཚུལ་ནི། སུམ་ཅུ་རྩ་གསུམ་དུ་སརྦ་ཛྙཱ་ཞེས་པའི་སྒྲ་མཁན་མཁས་པ་ཞིག་བྱུང་སྟེ། དེས་སྒྲའི་བསྟན་བཅོས་ཆེན་པོ་བྱས་པ་ལྷའི་ཡུལ་དུ་དར་ཞེས་གྲགས། དེ་ལ་བརྒྱ་བྱིན་གྱིས་བསླབ། དེས་སྒྲ་མཁན་ཕུར་བུ་ལ་བཤད་ནས། ཕུར་བུ་ལྷ་རྣམས་ཀྱི་སློབ་དཔོན་དུ་བསྐོས་ཏེ། དེའི་ཚེ་ཕུར་བུ་ང་རྒྱལ་ཆེ་བས་ལྷ་རྣམས་ཀྱིས་བསྟེན་དཀའ་བ་ན། བརྒྱ་བྱིན་གྱིས་ཆུ་བུམ་ལས་ཀུ་ཤའི་རྩེས་ཐིགས་པ་བླངས་ཏེ། སྒྲ་ཡི་བསྟན་བཅོས་རྒྱ་མཚོ་ཙམ། །ཁོ་བོས་ཤེས་པ་བུམ་གང་ཙམ། །ཁྱོད་ཀྱིས་ཤེས་པ་ཆུ་ཐིགས་ཙམ། །ཞེས་སྨྲས་པས་ཕུར་བུ་ཡིད་ཆད་དེ་སྒྲ་མི་སྟོན་༼པར་༽དམ་བཅས་ན། དབང་པོས། རང་གིས་ཇི་ཙམ་ཤེས་པ་སྟོན་ཅིག་ཅེས་བསྒོས་པས་རང་སྦྱོང་བའི་ཆེད་དུ་དུས་གཉན་བཞི་བསྲུངས་ནས་ལྷ་གཞན་ལ་བསྟན་པས་སྒྲ་མཁན་ནམ་ལྷའི་བླ་མ་ཞེས་གྲགས་སོ། །
གསུམ་པ་རྒྱ་གར་དུ་དར་ཚུལ་ནི། པཱ་ཎི་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ་འཇིག་རྟེན་དུ་མ་ཕེབས་གོང་དུ་སྒྲ་སྦྱོར་དུམ་ཀ་བསགས་ནས་སྦྱོང་བ་ལས་གཅིག་ཏུ་བསྡེབས་པའི་བསྟན་བཅོས་མེད་པར་གྲགས། དེ་ནས་བྲམ་ཟེ་པཱ་ཎིས་ས་སྟེང་གི་སྒྲ་མཁན་ཐམས་ཅད་ལ་རིག་པ་བསླབ། ཁྱད་པར་འཕགས་པ་སྤྱན་རས་གཟིགས་བསྒྲུབ་པས་གྲུབ་སྟེ། འཕགས་པས་ཡི་གེ་བསྡུ་བ་གསུངས་པ་ཙམ་གྱིས་འཇིག་རྟེན་གསུམ་ན་ཡོད་པའི་སྒྲའི་གནས་ཐམས་ཅད་ཁོང་དུ་ཆུད་དེ། པཱ་ཎི་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ་ཞེས་ཤོ་ལོ་ཀ་ཉིས་སྟོང་ལྔ་བརྒྱ་ཡོད་པར་གྲགས། དེའི་འོག་ཏུ་གཞོན་ནུ་ཀཱརྟི་ཀས་བྲམ་ཟེ་པཔྟ་ཝརྨ་ལ་བསྟན་པ་ཀཱ་ལ་པ་དང་། སློབ་དཔོན་ཙནྡྲ་གོ་མིས་པཱ་ཎི་པའི་དོན་འགྲེལ་དུ་ཙནྡྲ་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ་མཛད། དེ་རྗེས་མཁས་པ་སྒོ་དྲུག་དང་དུས་མཚུངས་པར་སྒྲ་དབྱངས་ལྷ་མོས་ཨ་ནུ་བྷུ་ཏི་ལ་དབྱངས་ཅན་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ་གསུངས་པ་ཡིན་ནོ། །བཞི་པ་བོད་དུ་འགྱུར་ཚུལ་ནི། ཤོང་དཔང་གཉིས་ཀྱིས་ཀ་ཙན་དང་། ཆོས་སྐྱོང་བཟང་པོས་འཇམ་དཔལ་གྱི་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ། ཇོ་ནང་ལོ་ཙཱ་ཕྱི་མས་དབྱངས་ཅན་མ། འདར་ལོས་དེ་ལ་འགྱུར་བཅོས་དང་པཱ་ཎི་པ་ལ་གཞི་འགྱུར་མཛད་པ་ཡིན་ནོ། །