བཞི་བ། རིག་གནས་ཆུང་བ་ལྔ།
སྙན་ངག
སྙན་ངག་ནི་རང་ཅག་གི་འཚོ་བ་དངོས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་དང་ནང་སེམས་ཀྱི་འཆར་སྒོ་སྣ་ཚོགས་ཚིག་གི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རྣམ་པ་བཀོལ་ཏེ་བརྗོད་པ་ལ་ཟེར། སྙན་ངག་གི་སྒྱུ་རྩལ་འདི་རྒྱལ་ཁབ་དང་མི་རིགས་ཁག་ཚང་མར་ཡོད་ལ། རང་ཅག་གི་སྙན་གཞུང་འདི་རྒྱ་གར་མེ་ལོང་མར་ཁུངས་གཏུགས་ཡོད་ཕྱིར། ལུས་དང་། རྒྱན﹙བོད་མཁས་དང་འབྲུག་སྤྲུལ་སོགས་ཀྱིས་སྙན་ངག་གི་གཞུང་དངོས་ལ་ལུས་རྒྱན་གཉིས་སུ་འདུ་བར་བཞེད་ཀྱང་། རྒྱལ་དབང་ལྔ་བས་ལུས་རྒྱན་སྲོག་གསུམ་དུ་བཞེད་དོ། །﹚དང་། སྐྱོན་སེལ་བ་གསུམ་དུ་འདུས་པ་ཡིན། ལུས་ནི་སྙན་ངག་གི་ཚིག་རྒྱན་གང་ལ་སྦྱོར་བའི་གཞི་སྟེ། ཚིགས་བཅད། ལྷུག་པ། ཚིགས་བཅད་ལྷུག་སྤེལ་མ་གསུམ་ཡོད། ཚིགས་བཅད་ལའང་རིགས་གྲོལ་མཛོད་འདུས་བཞི་ཡོད། རྒྱན་ནི་བརྗོད་བྱའི་དོན་གང་རུང་ཞིག་མཚོན་པའི་ཚིག་སྦྱོར་དེ་ཉིད་མཛེས་པར་བྱེད་པ་སྟེ། དེ་ལ་ཐུན་མོང་བའི་རྒྱན་བཅུ་དང་། ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་དོན་རྒྱན་སོ་ལྔ། སྒྲ་རྒྱན་རིགས་མང་བ། གབ་ཚིག་གི་རྒྱན་བཅུ་དྲུག་ཡོད། སྐྱོན་སེལ་བ་ནི། སེའུ་བཅུ་བའི་ངག་ལྟར་འབྲེལ་མེད་དོན་གཞན་གྱི་སྐྱོན་སོགས། གསེར་གྱི་ཀ་བ་ལ་འཇག་མའི་ལྷན་པ་ལྟར་སྙན་ངག་ལ་མི་མཛའ་བའི་སྐྱོན་དོར་བ་ལ་ཟེར།
ཕྱིས་སུ་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པའི་སྐུ་རིང་ལ་ཤོང་སྟོན་རྡོ་རྗེ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་མེ་ལོང་མ་དང་། དཔག་བསམ་འཁྲི་ཤིང་སོགས་བོད་འགྱུར་བྱས་པ་ནས་བཟུང་། རྒྱལ་དབང་ལྔ་བ་དང་བོད་མཁས་སོགས་ཀྱིས་མེ་ལོང་མར་གཞི་བྱས་ཏེ་སྙན་ངག་གི་བསྟན་བཅོས་མང་དུ་མཛད་ཡོད་དོ། །
སྡེབ་ལེགས་ངག་གི་སྒྱུ་རྩལ་འདི་མེད་ན། མཁས་པའི་མདུན་སར་བྲིན་སྒོ་ཆུང་སྟེ། ཟུར་མཁར་བློ་གྲོས་རྒྱལ་བོས། རྒྱལ་བོ་ལང་ཚོས་དྲེགས་གྱུར་ཀྱང་། །རྒྱན་མེད་པས་ན་སྐྱེས་བོས་ལྒིང་། །དེ་བཞིན་སྙན་ངག་མི་ལྡན་པའི། །བསྟན་བཅོས་མཁས་ལ་རྩིས་སུ་མེད། །ཅེས་སོ། །བོད་མཁས་པས། ནང་དོན་རིག་པའི་གསུང་རབ་རྣམས་ཀྱང་སྙན་ངག་གི་གཟུགས་ཁོ་ནར་གནས་ཤིང་། རིག་གནས་གཞན་ཀུན་ལའང་འདི་ཉིད་འཇུག་པས་ཤེས་བྱ་ཀུན་ལ་ལྟ་བའི་མིག་འབྲས་ལྟ་བུ་ཡིན་པར་གསུངས་པ་ལས་གཞན། བཤད་རྒྱུན་དུ། སྙན་ངག་མཁན་ལ་ཅི་ཡང་རྒྱན་དང་། སྙན་ངག་ཤེས་ན་ཚིག་རྒྱན་ལ་མཁས་ཟེར་བར་མ་ཟད། མེ་ལོང་མ་ལས། སྙན་ངག་ཆུང་ངུ་ལའང་ངལ་བྱས་མི། །མཁས་པའི་འདུན་ས་དག་ཏུ་འདུག་ལ་དབང་། །གསུངས་སོ། །
འོན་ཀྱང་སྙན་ངག་མེ་ལོང་བོད་དུ་མ་བསྒྱུར་གོང་དུ་བོད་དུ་སྙན་ངག་གི་ཚིག་སྦྱོར་མང་བོ་བྱུང་ཡོད་པ་ནི། དཔེར་ན། བོན་གྱི་ཆོ་གའི་ཚིག་སྦྱོར། སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྔ་རྗེས་ཀྱི་མགུར་གླུ་ཁག་དང་། ཐོན་མིས་སྲོང་བཙན་ལ་ཕུལ་བའི་ཡིག་ཕུད། སྒྲུང། ལྡེའུ། གཏམ་དཔེ། གླུ་གཞས། ཤགས། ལས་གླུ། དག་ས། བཤད་པ། ལྷ་སྐད་སོགས་ཀྱི་ཚིག་སྦྱོར་ལ་བརྟགས་ན། བོད་རང་གི་མར་དྲི་དང་རྩམ་དྲི་མ་ཡལ་བའི་སྙན་ངག་གི་ཚིག་སྦྱོར་ཞིག་རུས་རྐང་ལས་འཕྱུར་ཡོང་བ་གསལ་བཤད་བྱས་ཡོད་དོ། །
མངོན་བརྗོད།
མངོན་བརྗོད་ནི་ཤེས་བྱའི་ཆོས་རེ་རེ་ལ་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་མང་བོའི་སྒོ་ནས་བརྗོད་པ་ཞིག་ལ་ཟེར་བས། མངོན་བརྗོད་ཤེས་ན་མིང་ལ་མཁས་ཟེར་ལ། དེ་ཡང་འདྲ་བ་དང་། འབྲེལ་བ། རྒྱུ་འབྲས། རྟེན་བརྟེན་པ། ལྡོག་པ། བྱེད་ནུས། སྔོན་བྱུང་། གཏམ་རྒྱུད་སོགས་དང་སྦྱར་ཏེ་ཆོས་གཅིག་ལ་མིང་དུ་མར་བཏགས་པ་ཞིག་ཡིན་ལ། སྤྱིར་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ལ་རྒྱ་གར་གྱི་ཤན་ཞུགས་ཆུ་ལ་ཆུ་བཞག་བཞིན་སིམ་ཡོད་པས། འཚོ་གནས་དང་། ས་གཤིས། སེམས་ཁམས་སོགས་ཀྱིས་དབང་གིས་མི་འབྱོར་བའང་ཡོད། དཔེར་ན། དངུལ་གྱི་མིང་དུ་མདོག་ངན་ཟེར་བ་ལྟ་བུ་ཡིན། ཡང་སྐབས་ལན་རེར་སྒྲ་གཅིག་དོན་མང་བོ་སྟོན་པ་ཡོད་དེ། གཉིས་སྐྱེས་ཞེས་པ། སོ་དང་། ཟླ་བ། བྲམ་ཟེ། རབ་བྱུང་བ། འདབ་ཆགས་སོགས་ཀྱི་མིང་དུ་འཇུག་པ་བཞིན་ནོ། །མངོན་བརྗོད་ཀྱི་གཞུང་རྒྱ་གར་ལས་བསྒྱུར་བ་སློབ་དཔོན་འཆི་མེད་སེང་གེས་མཛད་པའི་མངོན་བརྗོད་འཆི་མེད་མཛོད་དང་། དེའི་འགྲེལ་བ་འདོད་འཇོའི་བ་མོ་དང་། བོད་ཀྱི་དབང་དུ་བཏང་ན། ཞ་ལུ་ལོ་ཙཱ་བས་མངོན་བརྗོད་ལེགས་བཤད་གསེར་གྱི་ལྡེ་མིག སྡེ་བ་རིན་སྤུངས་བས་མངོན་བརྗོད་མཁས་པའི་རྣ་རྒྱན། དངུལ་ཆུ་ཆོས་བཟང་གིས་མངོན་བརྗོད་རྒྱ་མཚོའི་ཆུ་ཐིགས་སོགས་མང་དུ་མཛད་ཡོད་དོ། །
སྡེབ་སྦྱོར།
སྡེབ་སྦྱོར་ནི་གནའ་བོའི་རྒྱ་གར་གྱི་སྐད་ལྕི་ཡང་གི་སྒྲ་སྡེབ་པའི་རྩོམ་ཚུལ་ཞིག་སྟེ། དེ་ནི་ཡི་གེ་སྤྱི་ཡང་སྦྱར་བའི་ཚིགས་སུ་བཅད་པའི་རིགས་ཤིག་སྟེ། དེ་ལའང་ལུང་ལས་འབྱུང་བའི་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་དང་། བསྟན་བཅོས་ལས་འབྱུང་བའི་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་གཉིས་ཡོད། དང་བོའི་དབང་དུ་བཏང་ན་མངོན་པ་ཀུན་བཏུས་ལས་ཚིགས་བཅད་ལ་རྐང་བ་གཉིས་པ་ནས་དྲུག་པའི་བར་དུ་ཡོད་པར་བཤད་ལ། གཉིས་པའི་དབང་དུ་བཏང་ན་ཚིགས་བཅད་ཀྱི་སྡེབ་སྦྱོར་ལ་རྐང་བ་བཞི་རེ་ཆ་མཉམ་དུ་བསྒྲིགས་པ་ཞིག་སྟེ། དེ་ལ་ཡི་གེ་བགྲང་བ་པྲི་ཏ་དང་ཛཱ་ཏི་གཉིས་ཡོད། པྲི་ཏ་ནི་ཡི་གེ་བགྲང་བ་ཡིན་ཞིང་། དེ་ལའང་ཚིགས་བཅད་གང་གི་རྐང་བ་དང་བོ་ཇི་ལྟ་བ་དེ་ལྟར་རྐང་བ་གཞན་རྣམས་ཀྱང་འདྲ་བ་མཉམ་པའི་པྲི་ཏ་དང་། གང་གི་རྐང་བ་ཟུང་མིན་དང་བོ་དང་གསུམ་པ་འདྲ། ཟུང་གཉིས་པ་དང་བཞི་བ་འདྲ་བ་ཕྱེད་མཉམ་པའི་པྲི་ཏ་དང་། བཞི་བོ་རེ་རེ་ཞིང་མི་འདྲ་བ་ནི་མི་མཉམ་པའི་པྲི་ཏའོ། །ཛཱ་ཏི་ནི་ཡི་གེའི་ཕྱི་མོ་བགྲང་བ་སྟེ། དེ་ལ་འཕགས་མ་དང་། རོ་ལངས་ཅན། ཕྱི་མོ་མཉམ་པ་དང་གསུམ་མོ། །སྡེབ་སྦྱོར་འདི་སྙན་ངག་ལ་འཇུག་ཚེ་ངེས་པར་ཏུ་མཁོ་བ་ཞིག་སྟེ། ཇི་སྐད་དུ། རིག་པ་སྙན་ངག་རྒྱ་མཚོ་ནི། །ཟབ་མོ་བརྒལ་འདོད་རྣམས་ཀྱི་རྒྱུ། །གསུངས་སོ། །སྡེབ་སྦྱོར་གྱི་རིག་པ་འདི་ཐོག་མར་དྲང་སྲོང་གྲོག་མཁར་གྱིས་མཛད་པར་གྲགས་ལ། ཐུབ་པ་དམར་སེར་ཅན་གྱིས་སྡེབ་སྦྱོར་རྩ་བའི་མདོ། སློབ་དཔོན་རིན་ཆེན་འབྱུང་གནས་ཞི་བས་མཛད་པའི་སྡེབ་སྦྱོར་རིན་ཆེན་འབྱུང་གནས་སོགས་དང་། བོད་དུ་ཡང་། ཞ་ལུ་ལོ་ཙཱ་བའི་སྡེབ་སྦྱོར་གྱི་རྩ་བ་བསྡུས་པ། གཞན་ཡང་ལོ་ཙཱ་བ་བྱང་ཆུབ་རྩེ་མོ། སྟག་ལུང་ལོ་ཙཱ་བ། ལོ་ཆེན་དྷ་རྨ་ཤྲྀ་རི། སྨོན་འགྲོ་ཡབ་སྲས་སོགས་ཀྱིས་སྡེབ་སྦྱོར་གྱི་བསྟན་བཅོས་མང་དུ་ཡོད་དོ། །བོད་ཀྱི་དབང་དུ་བཏང་ན་སྡེབ་སྦྱོར་ནི། ཚིགས་བཅད་ལ་ཚེག་བར་དྲུག་པ་ནས་སོ་ལྔའི་བར་མཆིས་ལ། ཚིག་གི་མང་ཉུང་གི་རྣམ་བཞག་ལྟར། རྣམ་དབྱེ་དང་ཚིག་ཕྲད་སོགས་ཚིག་གི་ལྷུ་རྐང་བསྒྲིགས་ཏེ་སྡེབ་སྦྱོར་བྱེད་པ་ཞིག་ཡིན་པས། སྡེབ་སྦྱོར་ཤེས་ན་ཚིགས་བཅད་ལ་མཁས་ཟེར་བ་ཡིན་ནོ། །
ཟློས་གར།
ཟློས་གར་ནི། སྔོན་བྱུང་གི་གཏམ་རྒྱུད་དང་ལོ་རྒྱུས་སོགས་ཀྱི་མི་སྣ་དང་ལྷ་འདྲེ་སོགས་མཚོན་པའི་རྣམ་པ་ཞིག་སྟེ། སོ་སོའི་སྐད་ཀྱི་སྒོ་ནས་གླུ་ལེན་པ་དང་ལུས་སེམས་གཉིས་ཆར་ནས་ཡང་ཡང་ཟློས་ཤིང་གར་བྱེད་པ་ལ་ཟེར་བས། ཟློས་གར་ཤེས་ན་སྐད་རིགས་ལ་མི་རྨོངས་ཟེར་ལ། དེ་ཡང་འཁྲབ་མཁན་དེའི་ལུས་ཀྱི་རྣམ་འགྱུར་དང་ངག་གི་སྨྲ་བརྗོད་ལ་བརྟེན་ནས། འཁྲབ་བྱའི་མི་སྣ་སོ་སོའི་བསམ་བློའི་ཉམས་འགྱུར་དངོས་སུ་མཚོན་པའི་གར་གྱི་ཆ་བྱད་དགུ﹙གཞན་གར་གྱི་ཆ་བྱད་བརྒྱད། གར་གྱི་ཉམས་བརྒྱད། གར་གྱི་ཉམས་བཅུ་སོགས་བཤད་ཚུལ་ཡོད་པ་རེ་རེ་དུང་དཀར་ཚིག་མཛོད་ལས་གསལ། ﹚ལྡན་ཞིང་། ཟློས་གར་གྱི་སྐྱོན་ལྔ་སྤངས་ཏེ་ལྟད་མོ་བའི་ཡིད་སེམས་དབང་མེད་འགུགས་པ་ཞིག་ཡིན། གར་འཁྲབ་པ་དང་བསྟུན་ཏེ། འབུད་རྡུང་དཀྲོལ་གསུམ་དང་རྒྱུད་ཀྱི་རོལ་མོ་བཞིས་རམ་འདེགས་བྱེད་དགོས་པ་ཡིན་ལ། ཁྱད་པར་དུ་ཟློས་གར་ལ་དགོས་པའི་ཡན་ལག་ལྔ་ངེས་པར་ཚང་དགོས་སོ། །བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་གྱི་ས་བོན་ནི་སྲོང་བཙན་དང་ཁྲི་སྲོང་གི་དུས་ནས་གཙུག་ལག་ཁང་གི་གྱང་ལྡེབས་སུ་བྲིས་པ་ཡོད་ལ། ཁྱད་པར་གྲུབ་ཆེན་ཐང་སྟོང་རྒྱལ་བོས་ཨ་ལྕེ་ལྷ་མོའི་ཟློས་གར་སོགས་དབུ་བརྙེས་པ་ནས་བཟུང་། བོད་ཡུལ་དུ་དར་ཁྱབ་ཆེན་པོ་བྱུང་བ་གོང་གསལ་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཞེས་པའི་ཐད་དུ་གསལ་ལོ། །
སྐར་རྩིས།
སྐར་རྩིས་རིག་པ་ནི་རང་བྱུང་གི་ཉི་ཟླ་རྒྱུ་སྐར་གྱི་འཁོར་འགྲོས་ངེས་ཅན་ལ་བརྟེན་ནས་གོ་ལའི་ཐོག་དུས་མི་འདྲ་བ་དང། གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་གི་ཆོས་ཉིད་རྟོགས་པའི་རིག་པ་ཞིག་ཡིན། དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ་ལྟར་ན། སྐར་རྩིས་ནི་བོད་རང་ལའང་ཆེས་སྔ་མོ་ནས་རང་རྐྱ་ཕེར་བ་ཡོད་དེ། རྒྱལ་བོ་གཉའ་ཁྲིའི་དུས་སུ་ཤེས་པ་ཅན་མི་བཅུ་གཉིས་ཀྱི་ཁྲོད་སྐོར་ཤེས་རྩིས་མཁན་ཟེར་བ་བྱུང་བ་དང་། དེ་རྗེས་བོད་རྗེ་བྱ་ཁྲི་བཙན་པོའི་སྐུ་དུས་སུ་ཡར་ཀླུང་དུ་རྒན་མོ་བལ་མའི་ཟླ་རྩིས་ཞེས་པ་ཡུལ་ཐབས་ཀྱིས་ཟླ་དཀྱིལ་གྱི་འཕེལ་འགྲིབ་ལ་བརྟག་པ་དང་། ཉི་མའི་ལྷོ་བྱང་གི་འགྲོས་ལས་དུས་གཏན་འབེབས་དང་། ཡང་ཞང་ཞུང་རྒན་པོའི་ངག་རྩིས། གཞན་བྱ་དང་ཤིང་ལ་བརྟག་པའི་ལྷོ་མོན་རྩིས། རླུང་ལ་བརྟག་པའི་བྱང་རྩིས། གངས་དང་འཁྱག་ལ་བརྟག་པའི་སྟེང་རྩིས། རི་ཕྱུགས་མཚོ་ལ་བརྟག་པའི་གམ་འབྲོག་རྩིས། ཉི་ཟླའི་བགྲོད་ལམ་ལ་བརྟག་པའི་བོན་ཞང་རྩིས་སོགས་གནམ་རིག་སྐར་རྩིས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་དར་སྤེལ་བྱས་ཏེ། བོད་གངས་ཅན་འདིར་སྐར་རྩིས་ཤེས་ན་གྲངས་ལ་མི་རྨོངས་པར་བྱས་པ་དང་།
དེ་ལས་གཞན་དུས་འཁོར་གྱི་རྒྱུད་ལས། ཕྱི་རི་གླིང་གཟའ་སྐར་གྱི་རྣམ་བཞག ནང་རྩ་རླུང་ཐིག་ལེའི་འདུ་འཕྲོད། གཞན་དཀྱིལ་འཁོར་འཁོར་ལོའི་དག་པ་བཅས་གཅིག་ཏུ་བསྒྲིགས་པའི་ཁྱད་ཆོས་གསུངས་པ་ལས། ཕྱི་རི་གླིང་གཟའ་སྐར་གྱི་རྣམ་བཞག་ནི། རི་གླིང་རོལ་མཚོ་སོགས་ཆགས་ཚུལ། བྱེད་པ་ལྔ་དང་། གཟའ་ལྔ་སོ་སོའི་མྱུར་བུལ་དང་། དྲང་འཁྱོག་བཅས་ཀྱི་འགྲོས་བཞི། སོ་སོའི་ཁྱིམ་དང་། ལོངས་སྤྱོད། གཞན་ཡང་སྒྲ་གཅན་དང་དུས་མེས་ཉི་ཟླ་འཛིན་ཚུལ། དུ་བ་མཇུག་རིང་གི་འཆར་ནུབ། དབྱར་དགུན་གྱི་ཉི་ལྡོག དུས་སྦྱོར། ཞག་གསུམ་གྱི་རྣམ་དབྱེ་སོགས་དུས་འཁོར་ལས་གསུངས་པ་རྣམས་སོ། །འདི་ལ་བྱེད་རྩིས་དང་གྲུབ་རྩིས་གཉིས་ཡོད། ལོ་ཙཱ་བ་རྭ་འབྲོ་ཤོང་གསུམ་གྱི་རིང་ལ་བོད་དུ་ཐོག་མར་བསྒྱུར་ཅིང་། ཕྱིས་སུ་རྒྱ་མཚོ་རྣམ་གསུམ་ནས་དར་རྒྱས་ཆེན་པོ་བྱུང་ལ། སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ་སོགས་ཀྱིས་རྩིས་གཞུང་མང་དུ་མཛད་ཡོད་པས་ཞིབ་ཏུ་དེ་དག་ལ་གཟིགས་པར་བྱའོ། །སྐར་རྩིས་ནི་ནང་དོན་རིག་པའི་ཁོངས་སུ་འདུ་བར་གསུངས་སོ། །
དེ་ལས་གཞན། སྲོང་བཙན་དང་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱི་དུས་སུ་རྒྱ་ནག་ནས་རྩིས་གཞུང་ཁ་ཤས་བོད་དུ་བསྒྱུར་བ་དང་། གཡུ་ཐོག་ཡོན་ཏན་མགོན་པོས་རྩིས་གཞུང་མང་དུ་བརྩམས་པ་དང་། དེ་རྗེས་དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པའི་སྟོད་དུ་སྔ་ཕྱིར་ས་སྐྱའི་ལི་ཐོ། མཚུར་ཕུའི་ལི་ཐོ། སྨིན་གླིང་ལི་ཐོ། དཔལ་སྤུངས་ལི་ཐོ་སོགས་བརྩམས་ཏེ་རྩིས་རིག་འདི་དར་སྤེལ་བཏང་ནས། གནམ་གཤིས་ཀྱི་འགྱུར་ལྡོག་དང་། གཟའ་སྐར་འཕྲོད་སྦྱོར་སོགས་ལ་མི་རྨོངས་པར་བྱས་པ་སྟེ། དེ་ནི་སྨེ་བ་དགུ་དང་། སྤར་ཁ་བརྒྱད། ལོ་སྐོར་བཅུ་གཉིས། ཀེག་རྩིས། ཚེ་རབས་ལུས་རྩིས། བག་རྩིས། གཤིན་རྩིས། གླང་རྩིས་སོགས་ཏེ། ཕལ་མོ་ཆེར་འབྱུང་བ་བཞི་དང་སྦྱར་ནས་མ་བུ་དགྲ་གྲོགས་ལ་བརྟེན་ཏེ་བརྩི་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན་ནོ། །