བོད་ཀྱི་མནའ་སྐྱེལ་སྟངས།
༡ མནའི་བྱུང་འཕེལ། མནའ་སྐྱེལ་སྲོལ་འདི་ཡང་། བོད་མིའི་འཚོ་བའི་ཁྲོད། ནམ་རྒྱུན་སྐད་ཆ་བརྗོད་སྐབས་རས་ལ་སྣུམ་བྱུག་པ་ལྟར་སིམ་ཡོད་པར་མ་ཟད། བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཀྱང་བཟུང་ཡོད། བོད་མི་རྣམས་ཚིག་རྟིང་ཚིག་གིས་ནོན་པ། ཚིག་རྔ་མནའ་ཡིས་ནོན་པ་ཞེས། དམ་ཚིག་འདི་ལ་བརྩི་མཐོང་ཆེ་ལ། ཕན་ཚུན་ཚད་ལྡན་ཡིན་མིན་གྱི་རྒྱ་མ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཏུའང་གྱུར་ཡོད། དེ་བས་དགེ་ཆོས་ཀྱིས་ཀྱང་བོད་མིའི་ཆེ་བ་བརྗོད་སྐབས། ལུས་རྩལ་ཆེ་ཞིང་གཡོ་སྒྱུ་ཆུང་བ། ངང་ཚུལ་བརྟན་ཞིང་མནའ་ལ་བརྩི་བ། ཞེས་དང་། མཁས་འཇུག་ལས་ཀྱང་། སྲོག་ནི་གཏོང་གི་དམ་བཅའ་མིན། །ཞེས་གསུངས་ལ། ཁ་དཔེར་ཡང་། མིས་མི་ཟ་བ་མནའ། ཁྱིས་མི་ཟ་བ་ལྕགས། ཞེས་མནའ་ཚིག་ལས་མི་འགལ་ལ། གལ་ཏེ་འགལ་ན་ཉེས་དམིགས་ཧ་ཅང་ལྕི་སྟེ། མནའ་ཆུང་ཡང་བ་མོ་ཙམ། བ་མོ་ཆུང་ཡང་ལྷམ་སྦངས། ཞེས་དང་། མནའ་ཟོས་པའི་བུ་ལ་ཐར་བ་མེད། ཟེར་ལ། མནའི་གོ་དོན་ཡང་། མིའི་ངོ་གདོང་ན་སྣ་དྲང་བོར་བགྲེང་བ་ལྟར། ཕན་ཚུན་བདེན་རྫུན་བྱེད་པའི་དྲང་ཐིག་གི་ནུས་པ་ཐོན་གྱི་ཡོད་སྟབས། གདོང་གི་སྣའི་ཡི་གེ་དེ་མནའ་ཞེས་འགྱུར་བར་ཡང་བཤད།
མནའི་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ལ། བྲོ་བོར་བ། བྲོ་འདོར་བ། བྲོ་འཚལ་བ། བྲོ་ཁུད་པ། བྲོ་སྐྱེལ་བ། བྲོ་ཐམ་པོ། དབུ་སྙུང་བ། དབུ་མནའ། མནའ་གན། དཀུ་སྙུང་། དཀུ་རྒྱལ་བ། རེ་སྐན། ཐོ་བཅད། ཐ་བགྱིས། གཙིགས་འཛིན་པ། དམ་ཚིག་དང་སྲུང་སྡོམ་བཞག་པ་ཞེས་ཀྱང་འབྱུང་། སྤྱིར་ན། མནའ་སྐྱེལ་སྲོལ་འདི་ཆེ་ས་ནས། མནའ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཁབ་དང་། མནའ་འབྲེལ་ཚོགས་པ། མནའ་འབྲེལ་སྲིད་གཞུང་ཡོད་པ་དང་། ཆུང་ས་ནས་ཇག་པ་རྐུན་མ་དང་། སྤྲང་ནག་བེར་ག་འཛིན་པ་ཚུན་ཆད་ལ་སྐྱིད་སྡུག་མཉམ་མྱོང་གི་མནའ་བཅད་ཅེས་དར་སོ་ཆེའོ། །དེ་ཡང་། སྤྱི་སྒེར་གང་ལ་ཆ་མཚོན་ན། འཁྲུག་རྩོད་ཞི་འཇགས་དང་། བདེ་སྐྱིད་ཡོང་ཐབས། དཀར་ནག་ཤན་འབྱེད། ཕན་ཚུན་གྲོགས་སྒྲིག རྐུ་འཕྲོག་བཅོམ་གསུམ་དང་། དུ་ཆང་ཤོ་གསུམ། ནང་རྐུས་ནང་བསྡམས་གཅོད་པ་སོགས་བྱེད་སྒོ་སྣ་ཚོགས་ལ་བེད་སྤྱོད་བྱེད་པའི་ལུགས་སྲོལ་ཡོད། རང་ཅག་བོད་ལ་མཚོན་ན། མནའ་སྐྱེལ་སྲོལ་འདི་གདོད་མའི་སྤྱི་ཚོགས་ནས་མཆིས་པར་གོར་མ་ཆག་ལ། ད་ལྟ་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་དུ་དངོས་སུ་སྣང་རྒྱུ་ཡོད་པ་ནི། དཔེར་ན། གནམ་རི་སྲོང་བཙན་དང་། མྱང་ཙེ་སྐུ། དབའ་དབྱི་ཚབ། དབའ་མྱེས་སྣང་། དབའ་བུ་ཚབ། མནོན་མགྲོན་པོ། ཆེས་བོ་ནག་སེང་སོགས་ཀྱིས། མནའ་རྡོ་དཀར་བོ་ལག་ཏུ་བཟུང་སྟེ། མནའ་བཅད་པས། དེ་དག་མནའ་ཚིག་ལས་མ་འགལ་བར། དབྱི་ཚབ་གྲོངས་རྗེས། བཙན་པོས་ཕྱག་བསྟར་ནས་དུར་ཁུང་བརྩིགས་ཏེ། མནའ་རྡོའི་གོར་མ་དཀར་བོ་དེ། མཆད་ཀྱི་རྨང་རྡོ་བཞག་ཚུལ་སོགས། ཏུན་ཧོང་གཏེར་ཡིག་སོགས་སུ་གསལ་བ་དང་། དེ་དག་གི་མནའ་ཚིག་ལ་ཡང་། དེང་ཕན་ཆད་ཟིང་བོ་རྗེ་རྒྱབ་ཏུ་མི་འདོར་རི། སྤུ་རྒྱལ་པང་དུ་མི་ལེན་རི། སོམ་ཉི་མི་བགྱི་རི། བརྟུལ་ཕོད་པར་མི་བགྱི་རི། སྲོག་སྤོངས་མི་འཚལ་རི། བཙན་པོ་སློན་བཙན་གྱིས་བཀའ་ཅི་བསྩལ་བ་བཞིན་མི་མཉན་རི། སོགས་བྲོ་ཚིག་བོར་བ་དང་། ཕྱིས་སུ་བུ་རབས་ཚ་བརྒྱུད་རྣམས་ཀྱིས་ཀྱང་མནའ་དམ་དེ་ཚེ་སྲོག་ལྟར་གཅེས་པར་བཟུང་ནས། ཕྱི་ཐག་བསྲིངས་པ་ཡིན་ཏེ། བཙན་པོ་སྲོང་བཙན་གྱིས། དྲིན་ཅན་མི་ཡི་ཡིད་མི་གཅོད། ལྷ་ཡི་རྟ་ལ་སྒལ་མི་དབྱུང་། ཟེར་བ་བཞིན། གོང་བློན་དབས་དབྱི་ཚབ་ཀྱི་ཁྱིམ་དུ་སྤྱན་དྲངས་ཏེ། ཞབས་ཀྱིས་བཅགས་པ་དང། བུ་ཚ་སུ་འོས་ཞིག་ལ་གསེར་ཡིག་རྒྱུན་མི་ཆད་པར་གནང་རྒྱུའི་དབུ་མནའ་བཞེས་པ་དང་། དེབ་དཀར་ལས་ཀྱང་། རང་རེའི་ཡུལ་འདིར་གདོད་མའི་དུས་ནས་སྲོག་ཆགས་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་རྐང་ལག་བྲེག དོན་ལྔ་སྣོད་དྲུག་སར་སྤུངས། གནམ་ལྷ་རྣམས་དང་། རི་དང་ཉི་ཟླ་གསུམ་སོགས་དཔང་དུ་བཙུགས། ཁ་ལ་ཁྲག་བྱུགས﹙ཐང་ཡིག་ལས་ཀྱང་། མཆོད་ཕྱུགས་བཤམས་པའི་ཁྲག་ཁྱེར་འོངས་ཏེ། མི་རེའི་ཁ་ལ་ཅུང་ཟད་ཙམ་བསྐུས། ཞེས་འབྱུང་། ﹚ ཆོས་པ་ཞིག་གིས་ཆོ་ག་བཏང་སྟེ། མནའ་སྐྱེལ་སྲོལ་ཡོད་པར་བཤད་ཡོད་ལ། དེ་ལྟར་མནའ་སྲོལ་གྱི་རིག་གནས་འདིས་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ཁུལ་མཐུན་སྦྲེལ་དང་སྟོབས་ཤུགས་ཆེ་རུ་བསྐྱེད་ཐུབ་པར་མ་ཟད། ཕྱི་ཕྱོགས་དབང་དུ་སྡུད་པ་ལའང་གླིང་སྒྲུང་ཚུན་ན་མང་སྟེ། དཔེར་ན། གླིང་རྗེ་གེ་སར་རྒྱལ་བོས། རྒྱལ་ཕྲན་མང་བོ་ཆབ་འོག་ཏུ་འཇུག་སྐབས། ནག་པོ་བདུད་ཀྱི་ཨ་སྟག་ལྷ་མོ། སེར་བོ་ཧོར་གྱི་སྡིག་གཅོད་ཤན་པ། སྨུག་པོ་འཇང་གི་གཡུ་ལྷ་ཐོག་འགྱུར། ཁ་ཤ་མོན་གྱི་དུང་སྐྱོང་སྟག་ལྷ། སྟག་གཟིག་ཡུལ་གྱི་ཞལ་དཀར་ལྡན་པ། ཁ་ཆེ་ཡུལ་གྱི་དྲན་པ་རང་གསལ། བྱེ་རིའི་ཡུལ་གྱི་ཆོས་འགྲུབ་དཔའ་བོ། ཨ་གྲག་ཡུལ་གྱི་ཉི་མ་གྲགས་པ་སོགས་མནའ་འབྲེལ་གྱི་ཐབས་ལམ་ལ་བརྟེན་ཏེ་རྫོང་ཆེན་དང་རྫོང་ཆུང་མང་དུ་དབང་བསྒྱུར་བྱེད་ཐུབ་པ་བྱུང་ངོ་། །
ཡང་། བོད་རྗེ་ཁྲི་གཙུག་ལྡེ་བཙན་དང་། རྒྱ་རྗེ་བུན་བུ་ཧེའུ་ཏིག་ཧྭང་ཏེ་དབོན་ཞང་གཉིས་ཀྱིས། རྒྱ་བོད་ཀྱི་གཡུལ་འཁྲུག་བསྡུམས་ཏེ། མཐར་བཀའ་གཙིགས་བཞག་ནས། ལྷ་ས་དང་རྒྱའི་ཕོ་བྲང་མདུན། ས་མཚམས་རྨེ་རུ་གསུམ་དུ་རྡོ་རིང་བསླངས་ཏེ། མནའ་ཚིག་བཞག་པ། ད་ལྟ་ཡང་ལྷ་སའི་རྡོ་རིང་ལས་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་པ་སྟེ། རྡོ་རིང་མདུན་ངོས་སུ། མཇལ་དུམ་མཛད་དེ་གཙིགས་བཅས་པ་ཡིག་ཕྲེང་དོན་བདུན་རྒྱ་ཡིག་དང་བཅས་པ། ཤར་ངོས་སུ། དབོན་ཞང་གཉིས་ཀྱིས་ཚུལ་ཅི་འདྲ་བ་དང་། མཇལ་དུམ་མཛད་པའི་གཏན་ཚིགས་ཡིག་ཕྲེང་དོན་གཅིག བྱང་ངོས་སུ། གཙིགས་འཛིན་པར་གཏོགས་པའི་བོད་ཀྱི་བློན་ཆེན་བཅུ་བདུན་གྱི་ཐབས་དང་མྱིང་རུས་རྒྱ་བོད་ཤན་སྦྱར་གྱི་ཡི་གེ ལྷོ་ངོས་སུ། གཙིགས་འཛིན་པ་ལ་གཏོགས་པའི་ཐང་གི་བློན་ཆེན་བཅོ་བརྒྱད་ཀྱི་ཐབས་དང་མྱིང་རུས་རྒྱ་བོད་ཤན་སྦྱར་བཀོད་ཡོད་པ་དང་། འདིར་རྡོ་རིང་གི་ཡི་གེ་ཆ་ཚང་འབྲེལ་ཆེ་ཡང་ཡི་གེ་འཇིགས་ནས་མ་བཀོད་ལ། ཞིབ་ཏུ་ཤེས་འདོད་པ་དག་དེར་གཟིགས་ལ། རྡོ་རིང་ནུབ་ངོས་སུ་རྒྱ་བོད་བར་དུ་གཙིགས་བཟུང་བའི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས་ཡིག་ཕྲེང་དོན་བདུན་བོ་ཆ་ཚང་བཀོད་ན།
༄། །བོད་ཀྱི་རྒྱལ་བོ་ཆེན་པོ
འཕྲུལ་གྱྀ་ལྷ་བཙན་པོ་དང་། །
རྒྱའྀ་རྒྱལ་པོ་ཆེན་པོ་རྒྱ་རྗེ་ཧྭང་ཏེ་
དབོན་ཞང་གཉིས། ཆབ་སྲིད་
གཅིག་དུ་མོལ་ནས། མཇལ་དུམ་
ཆེན་པོ་མཛད་དེ་གཙྀགས་བཅས་
པ། །ནམ་ཞར་ཡང་མྱྀ་འགྱུར་བར་
ལྷ་མྱྀ་ཀུན་གྱྀས་ཤེས་ཤིང་དཔང་བྱས
དེ་ཚེ་ཚེ་རབས་རབས་སུ་གཏམ་བརྗོད་
དུ་ཡོད་པའྀ་ཕྱིར། །མཇལ་དུམ་གྱི་གཙྀགས་
ཀྱྀ་མདོ་རིང་ལ་བྲིས་པའོ། །
། འཕྲུལ་གྱྀ་ལྷ་བཙན་པོ་ཁྲྀ་གཙུག་
ལྡེ་བརྩན་གྱྀ་ཞ་སྔ་ནས། །རྒྱ་རྗེ་
བཱུན་བཱུ་ཧེའུ་ཏིག་ཧྭང་ཏེ་དང་། དབོན་
ཞང་གཉིས། སྒམ་དཀྱེལ་ཆེན་པོས་
ནི། །འཕྲལ་ཡུན་ཡུལ་གྱྀ་ལེགས་
ཉེས་ཅི་ཡང་བསྲུང་སྟེ། །ཐུགས་རྗེ་ཆེན་
པོས་ནྀ། །འཕྲལ་ཡུན་ཡུལ་གྱྀ་ལེགས་
ཉེས་ཅི་ཡང་བསྲུང་སྟེ། ཐུགས་རྗེ་ཆེན་
པོས་ནྀ། །བཀའ་དྲིན་གྱིས་དགབ་པ་
ལ་ཕྱྀ་ནང་མྱེད་པར། །མང་བོ་ཀུན་བདེ་
སྐྱིད་པར་བྱ་བ་ལ་ནྀ་དགོངས་པ་གཅིག་
ཡུན་རྀང་བོར་ལེགས་པའྀ་དོན་ཆེན་པོ་
ལ་ནི་བཀའ་གྲོས་མཐུན་ཏེ། །གཉེན་
རྙིང་བའྀ་སྲི་ཞུ་ནྀ་དང་སྔའི་ཁྱྀམ་ཚེས་
དགྱེས་པའི་ཚུལ་སླར་དུ་བརྩེགས་པར་
མོལ་ནས། །མཇལ་དུམ་ཆེན་པོ་ནི་
མཛད་དེ། །བོད་རྒྱ་གཉིས། །ད་ལྟར་
དུ་མངའ་བའྀ་ཡུལ་དང་མཚམས་སྲུང་།
ཞིང་། །དེའི་ཤར་ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་ནྀ་
རྒྱ་ཆེན་པོའི་ཡུལ། །ནུབ་ཕྱོགས་ཐམས་
ཅད་ནྀ་ཡང་ཐག་པར་བོད་ཆེན་པོའི་
ཡུལ་ཏེ། །དེ་ལས་ཕུན་ཚུན་དགྲར་མྱྀ་
འཐབ། །དམག་མྱྀ་དྲང་། །ཡུལ་མྱྀ་
མརྣམ། །ཡྀད་མ་ཆེས་པ་ཞྀག་ཡོད་
ན། །མྱྀ་བཟུང་ཞིང་གཏམ་དྲཱིས་ཏེ། །
བརྫངས་ནས་ཕྱྀར་བཏང་ངོ། །
ད་ཆབ་སྲྀད་གཅིག་ཅིང་། །མཇལ་
དུམ་ཆེན་པོ་འདྀ་ལྟར་མཛད་པས། །
དབོན་ཞང་དགྱེས་པའི་བཀའ་ཕྲིནད་
སྙན་པས་ཀྱང་འདྲུལ་དགོས་ཏེ། །
ཕན་ཚུན་གྱྀ་ཕོ་ཉ་འདོང་བ་ཡང་། །ལམ་
རྙིང་བར་བྱུང་ནས་། །སྔ་ལུགས་བཞིན་
བོད་རྒྱ་གཉིས་ཀྱྀ་བར། །ཙང་ཀུན་
ཡོག་དུ་རྟ་བརྗེས་ལ། །སྩེ་ཞུང་ཆེག་དུ་
རྒྱ་དང་ཕྲད་པ་མན་ཅད་ནྀ་རྒྱས་ཕུ་དུད་
བྱ། །ཙེང་ཤུ་ཧྱན་དུ་བོད་དང་འཕྲད་པ་
ཡན་ཅད་ནྀ་བོད་ཀྱིས་ཕུ་དུད་བྱ་སྟེ། །
དབོན་ཞང་ཉེ་ཞྀང་གཉེན་པའྀ་ཚུལ་བཞིན་
དུ། །སྲྀ་ཞུ་དང་བཀུར་སྟྀའི་ལུགས་
ཡོད་པར་སྦྱར་ཏེ། །ཡུལ་གཉིས་ཀྱི་
བར་ན་དུད་རྡུལ་ནྀ་མྱྀ་སྣང་། །གློ་བུ་
དུ་སྡང་བ་དང་དགྲའྀ་མྱྀང་ནི་མྱྀ་གྲག་སྟེ་
ས་མཚམས་སྲུང་བའྀ་མྱི་ཡན་ཅད་
ཀྱང་དོགས་ཤིང་འཇིགས་པ་མྱེད་པར་
ས་ས་མལ་ན་བག་བརྐྱང་སྟེ། །བདེ་
བར་འཁོད་ཅིང་། །སྐྱིད་པའྀ་བཀའ་དྲཱྀན་
ནི་རབས་ཁྲྀའི་བར་དུ་ཐོབ། །སྙན་པའྀ་
སྒྲ་སྐད་ནྀ་གཉི་ཟླས་སླེབས་སོ་ཆོག་ཏུ་
ཁྱབ་སྟེ། །བོད་བོད་ཡུལ་ན་སྐྱིད། །
རྒྱ་རྒྱ་ཡུལ་ན་སྐྱིད་པའྀ་སྲིད་ཆེན་པོ་
སྦྱར་ནས་གཙྀགས་བཅས་པ་འདྀ། །
ནམ་ཞར་མྱྀ་འགྱུར་བར། །དཀོན་མཆོག་
གསུམ་དང་། །འཕགས་པའྀ་རྣམས་དང་
གཉི་ཟླ་དང་གཟ་སྐར་ཡང་དཔང་དུ་
གསོལ་ཏེ། །ཐ་ཚིག་གི་རྣམ་པས་ཀྱང་
བཤད། །སྲོག་ཆགས་བསད་དེ་མནའ་
ཡང་བོར་ནས། །གཙིགས་བཅས་སོ། །
གཙིགས་འདྀ་བཞིན་དུ་མ་བྱས་སམ། །
བཤྀག་ན། །བོད་རྒྱ་གཉིས་གང་གིས་སྔར་ཉེས་
པ་ལ་སྡྀག་ཅིང་། །ལན་དུ་དཀུ་སྒྱུ་ཅི་བྱས་ཀྱང་
གཙྀགས་བཤྀག་པ་ལ་མ་གཏོགས་སོ། །
འདི་ལྟར་བོད་རྒྱ་གཉིས་གྱྀ་རྗེ་བློན་གྱིས་ཞལ་
གྱྀས་བཤགས་མནའ་བོར་ཏེ། གཙྀགས་
ཀྱྀ་ཡྀ་གེ་ཞྀབ་མོར་བྲིས་ནས། །རྒྱལ་བོ་ཆེན་
པོ་གཉིས་གྱྀ་ནི་ཕྱག་རྒྱས་བཏབ། །བློན་པོ་
གཙྀགས་འཛིན་པ་ལ་གཏོགས་པ་རྣམས་
ཀྱྀ་ནི་ལག་ཡྀག་དུ་བྲིས་ཏེ། གཙྀགས་ཀྱི་
ཡྀ་གེ་ཡང་སོ་སོའྀ་ཕྱག་སྦལ་དུ་བཞག་གོ །
དེ་ལྟར་གོང་གསལ་ཡིག་ཕྲེང་དོན་བདུན་པོ་འདིས། སྐབས་དེའི་མནའ་ཆེན་འཇོག་སྲོལ་གྱི་སྣང་བརྙན་མེ་ལོང་ལ་འཆར་བ་བཞིན་རྟོགས་ནུས་ལ། ཁྱད་པར་དུ་དོན་གནད་དུ་གྱུར་བ་ནི། རྒྱ་བོད་བར་གྱི་ཡུན་རིང་གི་གཡུལ་འཁྲུག་བཅད་ཅིང་། རྒྱལ་འབངས་ཀུན་དུས་བདེ་ཞོད་འཇགས་སུ་བཏང་བས། ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་དུ། གནམ་ལ་ཉི་ཟླ་ཟུང་གཅིག ས་ལ་བཙན་པོ་དབོན་ཞང་། ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་རླབས་པོ་ཆེ་འདི་བྱུང་བ་ཡིན། ཕྱིས་སུ་འང་། བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་པ་ཆེན་པོ་ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་གྱི་སྐབས་སུ། མནའ་བསྐྱལ་སྲོལ་འདི། སྤྱི་ཚོགས་ནང་དཀར་ནག་དབྱེ་འབྱེད་བྱེད་པ་སོགས། མེད་མི་རུང་གི་ལག་ཆར་དགོངས་ནས། ཁྲིམས་ཡིག་ཞལ་ལྕེ་བཅོ་ལྔའི་ནང་ཚན། བཅུ་གསུམ་པ་བསྙོན་ཧམ་མནའ་﹙ཞུ་དོན་འགལ་འཛོལ་ཆེ་རིགས་ཁ་དོན་མཐུན་མིན་རྣམས་མགོན་ཁང་སོགས་སུ་ཆོས་སྐྱོང་དཔང་བོར་བཞག་སྟེ་མནའ་སྐྱེལ་བཅུག་པའི་ཁྲིམས་སྲོལ་ཞིག﹚དག་གི་ཞལ་ལྕེ་མཛད་པར་མ་ཟད། དེའི་ནང་འདས་ཟིན་པའི་ཉམས་མྱོང་ཕྱོགས་སྡོམ་བྱས་ནས། མནའ་དམ་གྱི་སྤང་བྱ་བཞི﹙དུང་དཀར་ཚིག་མཛོད་ལས་ཁྱི་མོ་ཚང་མ་ལ་དབྱུག་པ་མ་འཕྱར་ཞེས་བུད་མེད་བུ་ཕྲུག་ཡོད་པ་རྣམས་ཀྱིས་རང་གི་བུ་ཕྲུག་གི་དོན་དུ་མནའ་ཟ་བས་མནའ་མིར་མི་བསྡུ་བ་ཞེས་ལྔར་གསུངས། །﹚ཡང་གཏན་འཁེལ་བྱས་ཡོད་པ་སྟེ། ༡ གསེར་བྱ་ངང་བ་འདམ་ལ་མི་འཛིན། བླ་མ་བཙུན་པའི་མནའ་སྤང་བྱ་ཡིན་པས་མནའ་གྲལ་དུ་བསྡུ་མི་འོས་པའི་དོན། ༢ གཡུ་ཆུང་དྲུག་དཀར་བསྟར་ལ་མི་བརྒྱུ། བྱིས་པས་མནའི་ཁེ་ཉེན་མི་ཤེས་པས་མནའ་གྲལ་དུ་བསྡུ་མི་རུང་བ། ༣ བྱ་རོག་ནག་པོ་རྙི་ལ་མི་འཛིན་པ། བུད་མེད་མནའ་གྲལ་དུ་མི་རུང་བ། ༤ དུག་སྦྲུལ་ནག་པོ་ཐུར་ལ་མ་རྒྱུག སྔགས་པ་ནུས་མཐུ་ཅན་གྱིས་མནའ་སེལ་གྱི་ཆོ་ག་ཤེས་པས་མནའ་ལ་མི་རུང་བ་སོགས། མནའ་མིར་འོས་པའི་མི་ནི་ཆ་འཇོག་འོས་པ། ལས་འབྲས་བརྩི་བ། འགག་རྩའི་དོན་གནད་ལ་སོ་སོའི་ཕྱོགས་དང་མཐུན་པ་ཞིག་དགོས་པ་དང་། མནའ་སྐྱེལ་ཡོ་བྱད་སྣུམ་ཁོལ་མ། རྡེའུ་དཀར་ནག བཀྲབ་སླང་སོགས་དགོས་པ་དང་། དངོས་གཞི་མནའ་སྐྱེལ་སྐབས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་སོགས་རྒྱས་པར་བོད་ཀྱི་དུས་རབས་རིམ་བྱོན་གྱི་ཁྲིམས་ཡིག་ཕྱོགས་བསྡུས་དེབ་དང་བོའི་ནང་གསལ། དེ་ལྟར་མནའ་སྲོལ་རིག་གནས་འདི་ལ་དག་ཐེར་དང་། གཙིགས་འཛིན་གནང་སྟེ། ཡུལ་ལུང་སོ་སོར་རིམ་བརྒྱུད་ཀྱིས་མནའ་རྟེན་དང་སྐྱེལ་སྟངས་མི་འདྲ་བ་སྣ་ཚོགས་ཡོད་ལ། མནའ་ཐོག་ཏུ་འདུག་པ་སྐྱེས་བུ་རབ་དང་། མནའ་འགལ་བྱུང་ན་ཐ་ཆད་དུ་བརྩིའོ། །
༢ མནའ་སྐྱེལ་སྟངས་ལ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཤན་ཞུགས་ཚུལ། རང་ཅག་གིས་དོན་བྱ་ཆེ་མ་ཆུང་གསུམ་གྱི་མཐར་གྲོས་ཐག་གཅོད་པའམ། མནའ་བཅད་སོགས་སྒྲིག་ཚེ། ཆེད་དུ་དཔང་བོར་ཕེར་བའི་མཆོག་གསུམ་དང་། ཡི་དམ་ཆོས་སྲུང་སྤྱན་དྲངས་ཏེ་དཔང་བོར་གསོལ་བ་འདི་ཡང་། བྱང་ཆུབ་སེམས་སྡོམ་ལེན་ཚེ། སངས་རྒྱས་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཀུན། །བདག་ལ་དགོངས་པར་མཛད་དུ་གསོལ། །ཇི་ལྟར་སྔོན་གྱི་བདེ་གཤེགས་ཀྱིས། །བྱང་ཆུབ་ཐུགས་ནི་བསྐྱེད་པ་དང་། །བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་བསླབ་པ་ལ། །དེ་དག་རིམ་བཞིན་གནས་པ་ལྟར། །བདག་ཀྱང་འགྲོ་ལ་ཕན་དོན་དུ། །བྱང་ཆུབ་སེམས་ནི་བསྐྱེད་བགྱི་ཞིང་། །བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་བསླབ་པ་ལ། །རིམ་པ་བཞིན་དུ་བསླབ་པར་བགྱི། །ཞེས་རྒྱལ་བ་སྲས་བཅས་ཐམས་ཅད་མདུན་གྱི་ནམ་མཁར་སྤྱན་དྲངས་ཏེ། དཔང་བོར་གསོལ་སྟངས་ཀྱི་ཤན་ཞུགས་ཐེབས་པ་རྟོགས་ནུས་ལ། རྒྱུད་རྡོ་རྗེ་རྩེ་མོ་ལས་ཀྱང་། རྡོ་རྗེ་སེམས་དཔའི་མནའ་ཡི་ནི། །སྙིང་བོ་འདི་ཡིས་མནའ་བསྒག་གོ །ཞེས་པ་དང་མཐུན་ནོ། །
ཚུལ་འདི་ལ་དགོངས་ནས་ཡབ་རྗེ་བླ་མས་ཀྱང་། མནའ་བསྐྱལ་བ་མ་དོར་མནའ་ཚིག་གཉན། །ད་གཉན་ནོ་གཉན་ནོ་མནའ་ཚིག་གཉན། །འཕྲལ་དགོས་པའི་དབང་གིས་མ་གཏོགས་པ། །ཡུན་ཧ་ཅང་བསྲིངས་ནས་སྒོམ་འདོར་ན། །དཔལ་ཆོས་སྐྱོང་སྲུང་མས་ཆད་པ་ཕོག །གསུངས་སོ། །
གདོད་མའི་དུས་སུ། མནའ་རྟེན་དང་དཔང་བོར་གནམ་ས་དང་། ཉི་ཟླ་སྐར་གསུམ། རི་ཆུ་ནགས་གསུམ་སོགས་འཇོག་ལ། ཕྱིས་སུ་བེམ་ཆོས་ཀྱི་རྣམ་པ་དེ་ཡིད་གཏོད་ཕེར་བའི་ལྷ་སྲུང་གི་རྣམ་པར་གྱུར་བ་རེད།
གཞན་ཡང་། ཐང་ཡིག་ལས། མཆོད་ཕྱུགས་བཤམས་པའི་ཁྲག་འཁྱེར་འོང་སྟེ། མི་རེའི་ཁ་ལ་ཅུང་ཟད་ཙམ་བསྐུས། ཞེས་པ་ལྟར་ན། སྔ་སོར་ཁྲག་བསྐུ་བའམ་འཐུང་སྲོལ་ཡོད་པ་དེ། ཕྱིས་སུ་ཁྲག་དེ་གསེར་སྐྱེམས་དང་མནའ་ཆུ་ཞེས་འཐུང་སྲོལ་དུ་གྱུར་བ་སྟེ། བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་ཁྲིམས་སྲོལ་ཡིག་ཆ་བདམས་བསྒྲིགས་ལས། མནའ་བྱེད་ན་གསེར་སྐྱེམས་མནའ་ཆུ་སོགས་ཆས་འགྲིག་པ་དང་། གསུངས་པ་ལས་ཤེས་ཐུབ། དེ་ནི་གསང་སྔགས་ཀྱི་དམ་སྲུང་གི་སྐབས། རྡོ་རྗེ་མནའ་ཆུ་འཐུང་བ་ཞེས་པ་ལས་ཤན་ཞུགས་ཐེབས་པ་སྟེ། སྔགས་རིམ་ལས། རྣམ་རྒྱལ་བུམ་པའི་སྟེང་ན་གནས་པའི་ཆུ་མིང་མེད་དང་མཐེ་བོང་གིས་བཟུང་བའི་སྣོད་ཀྱི་ཁས། སློབ་མའི་ཁར་བླུགས་ཤིང་། འདི་ནི་ཁྱེད་ཀྱི་དམྱལ་བའི་ཆུ། །དམ་ཚིག་ཉམས་ན་སྲེག་པར་བྱེད། །དམ་ཚིག་བསྲུངས་ན་དངོས་གྲུབ་སྟེ། །རྡོ་རྗེའི་བདུད་རྩིའི་ཆུ་འཐུང་ཤིག །ཅེས་སོགས་དུས་འཁོར་བདག་འཇུག་སོགས་ལས་གསུངས་པ་དེ་ཡིན་ནོ། །འདས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཁྲོད། རྒྱལ་ཁབ་དང་། ཤོག་ཁ། མི་སྒེར་གང་རུང་བར་མནའ་འབྲེལ་བཞག་པ་ཡིན་ན། ངེས་པར་དུ་དམ་སྲུང་བྱེད་པ་ནི། སྲོག་ལས་ཀྱང་གཅེས་པ་ཡིན་པས། མཁས་འཇུག་ལས། སྲོག་ནི་གཏོང་གི་དམ་བཅའ་མིན། །ཞེས་པ་ལྟར། གལ་ཏེ། སུ་མནའ་འགལ་བྱུང་བ་ཡིན་ན། འདུལ་བའི་ལྒིང་འབུམ་ལས། དྲུག་སྡེ་རྣམས་གང་དང་གང་དགོས་པར་དཀོན་མཆོག་དང་མཁན་པོ་ལ་མནའ་འདོར་བས། ཁྱིམ་པ་རྣམས། བདག་ཅག་ཁྱིམ་པ་ལགས་ཀྱང་། ཁྱིམ་པ་ལ་མནའ་མི་འདོར་ན་རབ་ཏུ་བྱུང་བ་ནི་བདེན་པའི་བསམ་པ་ཅན་ཡིན་པས་མནའ་འདོར་བར་མི་བྱའོ། །ཞེས་པ་ལྟར། མནའ་འགལ་བྱུང་ན། ཁྲེལ་དང་ངོ་ཚ་བོར་ལ། དམ་པ་ལྷ་ཆོས་དང་འཇིག་རྟེན་མི་ཆོས་ལས་ལྡོག་པའི་ཆེས་ཐ་ཆད་དང་། ཁྱད་པར་དུ། ཡི་དམ་ཆོས་སྲུང་གིས་བཀའ་ཆད་གཏོང་བར་མ་ཟད། ལས་ཀྱི་རྣམ་པར་སྨིན་པ་དེ་མ་ཐག་མཐོང་ཆོས་སུ་མྱོང་བ་ཤུགས་ཆེ་སྟེ། སྔགས་རིམ་ལས། རེ་ཞིག་དམ་ཚིག་ཉམས་པ་ན། །དངོས་གྲུབ་འཐོབ་པ་ལྟ་ཞོག་གི། མི་ཡི་སྐྱེ་བའང་རྙེད་པར་དཀའ། །ཞེས་པ་ལྟར། ཕ་ཚ་བུ་བརྒྱུད་ཐམས་ཅད་ལ་མི་འདོད་པའི་བྱུར་ཉེས་དང་གོད་ཁ་རྒྱུན་མི་ཆད་པར་འབྱུང་ཞིང་། མཁར་ཤུལ་དུ་འཇག་སྐྱའི་ཤུགས་གླུ་ལེན་པར་མ་ཟད། ཚེ་རབས་ཕྱི་མའང་དམྱལ་བར་ལྟུང་སྟེ། སྡུག་བསྔལ་ཟམ་མི་ཆད་པར་ཡོང་བར། ཀུན་གྱིས་ཡིད་ཆེས་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་དེ་ཡང་། ནང་བསྟན་གྱི་བག་ཆགས་ཟབ་མོའི་ཤན་ཞུགས་ཐེབས་པར་སྣང་སྟེ། སྔགས་རིམ་ལས། མནའ་ཆུ་བླུད་པའི་དམ་བཞག་ནི། རྩ་བ་དང་ཡན་ལག་གི་དམ་ཚིག་སྤྱིའི་རྣམ་བཞག་ཡིན་ལ། ཞེས་དང་། ངས་འདི་གྱིས་ཤིག་ཅེས་གང་བསྒོ་བ་དེ་ཁྱོད་ཀྱིས་བྱ་དགོས་སོ། །ཁྱེད་ཀྱིས་ང་ལ་བརྙས་པར་ཡང་མི་བྱ་སྟེ། ཁྱོད་ཡ་ང་བ་མ་སྤངས་པར། ཤི་བའི་དུས་ནས་དམྱལ་བར་ལྷུང་བར་འགྱུར་ཏ་རེ། ཞེས་དང་། དུས་འཁོར་བདག་འཇུག་ལས། ཨོཾ། དེ་རིང་རྡོ་རྗེ་སེམས་དཔའ་རང་། །ཁྱོད་ཀྱི་སྙིང་ལ་ཡང་དག་ཞུགས། །གལ་ཏེ་ཚུལ་འདི་སྨྲས་ན་ནི། །དེ་མ་ཐག་ཏུ་དྲལ་ཏེ་གཤེགས། །ཞེས་པ་ལྟར། དམ་ཚིག་ལས་འདས་ན། ཉེས་དམིགས་མང་དུ་འབྱུང་བར་གསུངས་པ་དང་སྒོ་བསྟུན་པ་གསལ་ལོ། །
དེ་ལས་གཞན། ཆོས་རྒྱལ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱི་སྐབས་སུ། སད་མི་མི་བདུན་རབ་ཏུ་བྱུང་བ་དང་། ཁྱད་པར་དུ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་སྲ་བརྟན་ཡོང་ཆེད་མནའ་གཙིགས་བཞག་པ་སྟེ། དཀོན་མཆོག་གསུམ་གྱི་སྐུ་བསླུས་སམ་མནའ་ཚིག་དང་འགལ་ན། སེམས་ཅན་དམྱལ་བར་སྐྱེས་ཤིག འདི་བཞིན་དུ་མཛད་ཅིང་བགྱིས་ན་ཐམས་ཅད་བླ་ན་མེད་པ་ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་བྱང་ཆུབ་ཏུ་མངོན་པར་སངས་རྒྱས་པར་ཤོག་ཅིག ཅེས་སོགས་མཐིང་ཤོག་ལ་གསེར་བྲིས་གནང་སྟེ། གཙིགས་གནང་མཁན་གྱི་མཚན་ཐོ་དང་བཅས་པ་གསལ་བོར་བཀོད་ཡོད་ཅེས་པ་ནས། གསེར་གྱི་སྒྲོམ་བུར་བསྩལ་ཏེ། བསམ་ཡས་གཙུག་ལག་ཁང་གི་དཀོར་མཛོད་སོགས་སུ་བཞག་པ་ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་དུ་གསུངས་པ་དང་།
མནའ་དཔང་ཡང་། ཆོས་འབྱུང་དེ་ལས། འདི་ལྟར་ཡི་དམ་བཅས་པ། ཕྱོགས་བཅུའི་སངས་རྒྱས་ཐམས་ཅད་དང་། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་དགེ་འདུན་ཐམས་ཅད་དང་། རང་སངས་རྒྱས་དང་ཉན་ཐོས་ཐམས་ཅད་དང་། གནམ་སའི་རིམ་པ་ལྷའོ་ཅོག་དང་། བོད་ཀྱི་སྐུ་ལྷ་དང་། ལྷ་དགུ་ཐམས་ཅད་དང་། ཀླུ་དང་། གནོད་སྦྱིན་དང་། མི་མ་ཡིན་པ་ཐམས་ཅད་དཔང་དུ་གསོལ་ཏེ། ཞེས་གསུངས་སོ། །གཞན་ཡང་། གླིང་སྒྲུང་ལས་མནའ་དཔང་ལ། ཁྲོ་ཐུང་དང་གུར་དཀར་གྱིས་མནའ་བཅད་དུས། གུར་དཀར་གྱིས་ཐེའུ་རང་དཀར་ནག་ཁྲ་གསུམ་དང་། ཁྲོ་ཐུང་གིས་སྟག་ལྷ་མེ་འབར་མནའ་དཔང་དུ་བཞག་པ་དང་། ཡང་། གསེར་ཆོས་དང་ལྷ་སོགས་དཔང་དུ་བཞག་པ་ནི། གླིང་དཀར་བོའི་ཕ་ཆོས་གསེར་འབུམ་དཔང་། །གླིང་དཀར་བོའི་ཕོ་ལྷ་གཉན་པོ་དཔང་། །ཟས་ཁམ་གཅིག་མི་བཟའ་དཀོན་མཆོག་དཔང་། །སྐོམ་ཆུ་ཐིགས་མི་འཐུང་དཀོན་མཆོག་དཔང་། །དེ་རིང་འཆི་ས་མི་འཚོལ་རི། །དབུས་ཀྱི་ཤཱཀྱ་མུ་ནེ་དཔང་། །བདེན་ངེས་སྒྲོལ་མ་དཀར་མོ་དཔང་། །ཞེས་སོ། །
༣ མནའ་སྐྱེལ་སྟངས། བོད་ཚིག་ཐོག་དང་། རྒྱ་ཡིག་ཐོག་ཅེས་པ་ལྟར། ལྷག་པར་ཕོ་རབ་ཞིག་ཡིན་ན། སྲོག་ལས་མནའ་ཚིག་གལ་ཆེན་དུ་འཛིན་པའི་བློ་སྤོབས་ཡོད་པ་ནི། བོད་ཀྱི་རང་གཤིས་ཡིན་པ་དང་། ཁ་དཔེར་ཡང་། ཕོ་རབ་ཚིག་ཐོག་དང་། འཕར་བ་རྗེས་ཐོག ཞེས་ཟེར་རོ། །བོད་ཀྱི་མནའ་སྐྱེལ་སྟངས་ལ་སྣ་ཚོགས་ཤིག་སྣང་ཡང་། འདིར་འགའ་ཟུང་ཙམ་བརྗོད་ན། མནའ་ཆས་གྱོན་པ་སྟེ། ད་དུང་སྡིག་སྤྱོད་ཀྱི་མནའ་ཡིན་ན་གོས་དམར་པོ་གོན་ནས་གྲོད་པ་ཁྲག་གིས་བཀང་བ་བྲང་ལ་འཇོག་པ་དང་། སྐྲ་བསྙིལ་བ་སོགས་སྐྱི་ཡ་བའི་འཇིགས་ཉམས་སྣ་ཚོགས་སྟོན། དེ་ཡང་། མི་སྡེ་དང་མི་སྡེ་བར་མནའ་འཇོག་གལ་ཆེན་རིགས་བྱེད་དགོས་ཚེ། ཀོ་དམར་ཁྲག་བརྫིས་ཞེས་པའི་མནའ་འཇོག་སྲོལ་ཞིག་འདུག་སྟེ། དེ་ནི་མི་སྡེ་ཕན་ཚུན་གྱི་རྒན་པོ་ཐམས་ཅད་འདུས་ནས། གཡག་ཀོ་རློན་པ་ཁྲག་དམར་འཁྱིལ་བར། རྐང་བ་རྗེན་པར་མཉམ་དུ་བརྫི་ཞིང་། ལག་གཡས་ཀྱི་མཛུབ་མོ་ལྕགས་ཀྱུ་ལྟར་གུག་པ་ཕན་ཚུན་བསྣོལ་ནས། མཆོག་གསུམ་མམ། ལྷ་ཀླུ་ཐུ་བོ་ཆེ་རྣམས་དཔང་དུ་བཞག་ནས། མནའ་ཚིག་ལ། ཇི་སྲིད་གནམ་མ་འཇིག་མ་སྟོངས་གྱི་བར་དུ་ཐམས་ཅད་མི་འགལ། ཞེས་བརྗོད་ལ། ཕན་ཚུན་མནའ་བཅད་སྒྲིག་ཕྱིན་ཆད། མངའ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་མི་སུ་ཡིན་ཡང་། མནའ་ཚིག་དང་འགལ་བར་མི་བྱ་ཞིང་། སྤྱི་སྒེར་གང་ཡིན་ན་ཡང་། མནའ་གྲོགས་ཕན་ཚུན་བར་སྐྱིད་སྡུག་ལེགས་ཉེས་ཇི་འདྲ་བྱུང་རུང་། སྐྱིད་ཀྱི་རྟ་བོ་མཉམ་ཞོན་དང་། །སྡུག་གི་ཁུར་བོ་མཉམ་འཁུར། །ཞེས་པའི་དཔེ་ལྟར། སྙིང་ཐག་པ་ནས་གྲོགས་བྱེད་སྲོལ་ཡོད། གལ་ཏེ་སུ་མནའ་ཚིག་དང་འགལ་བ་ཡིན་ན། ཤོག་ཁ་དང་མི་སྒེར་གང་ཡིན་ཡང་། ཁྲེལ་མེད་སྤྱང་རྒན་གྱི་དོ་ཟླར་འཇོག་པ་སྟེ། ཁ་དཔེར་ཡང་། སྤྱང་རྒན་རྔ་གཡུག་སྒོ་ཁྱི་མི་ཉན། ཁྲེལ་མེད་ཁྲམ་པ་མནའ་རོགས་མི་ཉན། ཟེར་བ་དང་། ཡང་ན། ཡི་དམ་ཆོས་སྲུང་གིས་གསོན་སྙིང་དམར་འདོན་བྱེད་པའམ། ཚེ་འདིར་བྱུར་སྣ་ཚོགས་འབྱུང་བར་མ་ཟད། ཕྱི་མ་ཡང་ངན་སོང་དུ་ལྟུང་བར་ཡིད་ཆེས་གཏིང་ནས་བྱེད་དོ། །ཡང་། དེ་ལྟར་གླིང་སྒྲུང་ཁ་ཆེ་གཡུལ་རྫོང་ལས་ཀྱང་། ཨ་ཁུ་ཁྲོ་ཐུང་རྒྱལ་བོ་དང་ཁ་ཆེ་དཔོན་བློན་རྣམས་ཀྱིས་མནའ་བཞག་ཚུལ་འདི་ལྟར་གསུངས་ཏེ། རྡོ་རྒོད་ཁོ་གློག་འགྱུ་བཞིན་ཆས་ནས་འབྲོང་གྲུས་བཞི་ཞིག་གི་རྭ་ནས་བཟུང་སྟེ་ཀླད་ལ་ལན་གསུམ་བསྐོར་ནས་བརྡབས་ཤིང་བསད་ནས་ཁྱེར་བྱུང་བའི་རོ་དེ། ལག་བདེ་འགའ་ཞིག་གིས་བཤས་ནས་ཁྲོ་ཐུང་དང་ཁ་ཆེ་དཔོན་བློན་རྣམས་ཀྱིས་ཤ་དམར་ཁམ་གསུམ་མཉམ་ཟ་བྱས། ཁྲག་དམར་ཧུབ་གསུམ་མཉམ་འཐུང་བྱས། རྒྱུ་མས་ལག་མགོ་མཉམ་སྦྲེལ་བྱས། ཀོ་དམར་སྟེང་དུ་མཉམ་རྫི་བཅས་བྱས་ནས། མནའ་ཐེངས་དགུ་ལ་བཞག ད་གང་མི་འགལ་འབའ་ཡིག་བྲིས། འབའ་རྟེན་སེར་བོ་གསེར་ལ་བྱས་པའི་མནའ་སྦྲེལ་བྱས། ཞེས་དང་། ཡང་། དེ་མཚུངས་སུ་ཧོར་གུར་དཀར་རྒྱལ་བོ་དང་ཁྲོ་ཐུང་དཔོན་པོ་གཉིས་ཀོ་དམར་སྟེང་དུ་རྐང་བ་མཉམ་རྫི་བྱས་ཏེ་མནའ་ཐེངས་དགུ་ལ་བཞག་པ་སོགས་ཡོད་དོ། །
ཡང་། གཟབ་གཟབ་མ་བྱས་ན། གཡོ་འཕྲུལ་ཅན་འགའ་རེས་མནའ་ཚིག་ལ། དེ་རིང་ཉི་མ་ཕན་ཆད། ཤི་རག་ཉི་མ་ཚུན་ཆད། བསྲེ་རྒན་གད་པ་གཡག་གིས་ལོག་རག ཕ་བོང་དཀར་བོ་ལུག་གི་ལོག་རག་བར་དུ། ཕན་ཆེ་ཐོགས་ཆུང་ཐོགས། ཆེ་བ་རྟ་དང་གླང་བོ། ཆུང་བ་ཁབ་དང་སྐུད་པ། ལག་པའི་ཕྱི་ནང་ཤ་ཡིན། སྐྱིད་སྡུག་སྐྱ་མོ་གཅིག་ཡིན། ཞེས་མནའ་ཚིག་འཇོག་པ་ནི། རྒོངས་ཀའི་བར་དུ་གནའ་བཅད་སྒྲིག་པ་ཡིན་པར་བཤད་དེ། ཉི་མ་རྒོངས་ཀའི་དུས་སུ་མིག་གི་མཐོང་ལམ་དུ་བསེ་རྒན་དང་གད་པ་ནག་རོག་གེར་གཡག་ལྟ་བུ་ཆགས་པ་དང་། ཕ་བོང་དཀར་བོ་ལུག་ཡིན་པར་འཁྲུལ་བ་ཡིན་པས་སོ། །
གཞན་ཡང་། སྐྱིད་སྡུག་མཉམ་མྱོང་དང་ཁ་དན་ཚིག་ལ་གནས་ཕྱིར། མནའ་རྟེན་ཡང་སྣ་ཚོགས་འཇོག་ཚུལ་ཡོད་དེ། རྒྱལ་བོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྐབས། བནྟེ་ཞིག་གིས་ཆོ་ག་བཏང་སྟེ། གནམ་ས་རི་ལུང་ཉི་ཟླ་གཟའ་སྐར་སོགས་དང་། ཡང་ན། དེ་ལ་གནས་པའི་ལྷ་མནའ་རྟེན་དུ་འཇོག་པ་དང་། དེ་ལས་གཞན། འཁྲུངས་གླིང་དུ། ཁྲོ་ཐུང་གིས་ཇོ་རུ་ལ་ངན་གཡོ་ལྐོག་ཇུས་བྱས་ཀྱང་། མཐར་ཇོ་རུས་ཕམ་པར་བརྒྱབ་སྟེ། གླིང་ཆེ་འབྲིང་ཆུང་གསུམ་ནང་དམེ་མི་བྱེད་པའི་མནའ་ཐེངས་གསུམ་བོར་བའི་མནའ་རྟེན་དུ། དང་བོ་རྟ་མགྲིན། གཉིས་པར་སྟག་ལྷ་མེ་འབར། གསུམ་པར་གླིང་དཀར་བོའི་ཕ་འབུམ་བཅུ་གཉིས་བཞག་པ་དང་། བདུད་འདུལ་ལས་ཀྱང་། གེ་སར་རྒྱལ་བོས་བདུད་མོ་ཨ་སྟག་ལྷ་མོ་དེའི་བྲང་གཞུང་ཨ་འདྲ་བ་ལ། པུས་མོ་འུ་འདྲ་བ་བཙུགས་ཏེ། རྒྱ་གྲི་ཤེལ་གྱི་ཡུ་དཀར་བཏོན་ནས། ཨ་སྟག་ལྷ་མོ་ལ་དེ་རིང་ཉི་མ་ཕན་ཆད། རྒྱོབ་ཟེར་ན་ཨ་ཕའི་མགོ་དང་། རྒྱུགས་ཟེར་ན་དམྱལ་བའི་འཕྲང་ལ་ཨེ་རྒྱུགས། སྟེར་ཟེར་ན་སྙིང་ཁྲག་ཡིན་ཡང་ཨེ་སྟེར། དེ་ལྟར་ཁས་ལེན་ན་མནའ་བཞག་ཆོག་པར་གདམས་ཏེ། ཨ་སྟག་གིས་མནའ་རྟེན་དུ་བདུད་ལྷ་དང་། རྒྱལ་བོས་གླིང་ལྷ་དཔང་དུ་བཞག་པ་དང་། གཞན་མགོན་ཁང་དང་བཙན་ཁང་གི་ལྕགས་ལུང་། མ་ཎིའི་གཟུངས་ཐག་ལ་འཇུས་པའམ། ཡང་ན། བར་གྱི་མི་དང་མཚམས་ཀྱི་རྡོ་ལ་གཏད་དེ། མནའ་ཚིག་ཡུལ་ལུང་སོ་སོ་མི་འདྲ་བ་སྣ་ཚོགས་ཡོད་དེ། བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་ཁྲིམས་སྲོལ་ཡིག་ཆ་བདམས་བསྒྲིགས་ལས། གནའ་མིས་འོས་ཆོས་ཚང་བ་ཞིག་རྙེད་ན་དེ་དང་། རྙེད་མིན་གྱི་སྐབས་ཤར་ཚེ། བདེན་རྫུན་སྟོན་པའི་རྡོ་སྣུམ་ལྕགས་འདམ་བསྐོལ་ཆུ་ལག་སོགས་བྱེད། ཅེས་དང་། ལུས་གཅེར་བུར་བྱས་ཏེ་ཀོ་དམར་གདན་དུ་གཏོང་བ་དང་། གྲོད་པ་ཁྲག་གིས་བཀང་བ་བྲང་ལ་འཇོག་པ། ཞེས་དང་། མནའ་བྱེད་ན་གསེར་སྐྱེམས་མནའ་ཆུ་སོགས་ཆས་འགྲིག་པ་དང་། ལྷ་གདན། མགར་བའི་ཆས། རྡོ་གས་གྲུམས་མེད་པ། ཟངས་དང་ལྕགས་སླང་གང་རུང་གི་མགོ་ནུབ། ཅེས་གསུངས་པ་བཞིན་དགོས་ཆས་དང་། ཡང་མནའ་ས་ཡང་། དེ་ཉིད་ལས། མནའ་ས་མགོན་ཁང་དང་། གཞི་བདག་གནས་ས། རྒྱལ་བོའི་དཀོར་མཛོད་སོགས་སུ་འཁྲིད་དེ་སྐྲ་བསྙིལ། སྟེང་གོས་དང་། གྲི་སྲུང་བ་འཇོག ཅེས་གསུངས་པ་ལས་ཀྱང་། བོད་ཀྱི་ཡུལ་ལུང་སོ་སོ་ན་མནའ་སྐྱེལ་སྟངས་འདྲ་མིན་ཡོད་པ་རྟོགས་ནུས་སོ། །
༤ མནའ་བཤགས། བོད་ཀྱི་ཁ་དཔེར། མནའ་བཟའ་དུག་འཐུང་། ཞེས་བརྗོད་པ་ལྟར། མནའ་འགལ་བྱེད་པ་དེ་ནི་དུག་འཐུང་བ་དང་གཉིས་སུ་མ་མཆིས་པར་བཞག་ཡོད་པར་གཞིགས་ན། བོད་མི་རིགས་ནི། ཁ་དན་ཚིག་ལ་གནས་ཤིང་ངང་ཚུལ་བརྟན་པོ་ཞིག་ཡིན་པར་སྡོམ་ཚིག་བཀོད་ཡོད། འོན་ཀྱང་། ཕ་གཅིག་རུང་ཕོ་བ་མི་གཅིག སྔས་གཅིག་རུང་རྨི་ལམ་མི་གཅིག ཅེས་པ་ལྟར། ཡུན་རིང་གི་འཚོ་བའི་ཁྲོད། བྱ་ལས་སྣ་ཚོགས་ཀྱིས་རྐྱེན་དབང་གིས། མནའ་འགལ་བྱུང་བའང་རེ་གཉིས་སྲིད་པར་བརྟེན། ཉེས་པ་དེ་ནི་གཞན་ལ་རག་མ་ལས་པར། རང་གི་བྱས་ཉེས་སུ་གྱུར་བའི་ངན་འགྲོའི་རྒྱུ་སྟེ། ཚོམས་ལས། ལྕགས་ལས་གཡའ་ནི་ལངས་གྱུར་ན། །ལངས་པ་དེས་ནི་དེ་ཉིད་ཟ། །དེ་བཞིན་མ་བརྟགས་བྱས་པ་ཡི། །རང་གི་ལས་ཀྱིས་ངན་འགྲོ་འགྲོ། །ཞེས་པ་དང་གཉིས་སུ་མ་འདས་པས། ངེས་པར་དུ་མནའ་བཤགས་བྱེད་སྲོལ་འདི་ཤིན་ཏུ་ནས་ཀྱང་གལ་ཆེ། ཅིའི་ཕྱིར་ན། མཁས་པའི་སྡིག་པ་ལྕི་ཞིང་ཡང་། །བླུན་པོའི་སྡིག་པ་ཡང་ཞིང་ལྕི། །ཞེས་མཁས་བླུན་གཉིས་ཀྱིས་སྡིག་པ་བཤགས་ལུགས་ཤེས་མི་ཤེས་ཀྱི་ཆ་ནས་བཤད་པ་ཡིན། དཔེར་ན། ལམ་རིམ་ལས། ལྕགས་ཀྱི་གོང་བུ་ཆུང་ཡང་ཆུའི་གཏིང་དུ་འབྱིང་ལ། དེ་ཉིད་སྣོད་དུ་བྱས་པ་ནི་ཆེ་ཡང་སྟེང་དུ་འཕྱོ་བ་བཞིན་དུ། མི་མཁས་པ་དང་མཁས་པས་བྱས་པའི་སྡིག་པ་ཡང་ལྕི་བ་དང་ཡང་བར་གསུངས་ཏེ། རྒྱུ་མཚན་ནི། འདས་ཆེན་ལས། གཏི་མུག་ཅན་སྦྲང་བུ་ངར་སྣབས་ལ་འབྱར་བ་འབྱུང་མི་ནུས་པ་དང་འདྲ་བར། ཉེས་པ་ཆུང་ངུ་ལས་ཀྱང་འབྱུང་མི་ནུས་ཤིང་འགྱོད་སེམས་མེད་པས་དགེ་བ་སྤྱོད་མི་ནུས་ལ། སྐྱོན་བཅབས་པས་སྔར་གྱི་དགེ་བ་དག་ཡོད་ཀྱང་སྡིག་པས་སྨེ་བར་བྱས་པས་ན། ད་ལྟ་རྣམ་པར་སྨིན་པ་མྱོང་བའི་རྒྱུ་ཡང་བསྒྱུར་ཏེ། དམྱལ་བ་ཤིན་ཏུ་ལྕི་བར་འགྱུར་རོ། །ཆུ་ཉུང་ངུར་ལན་ཚྭ་ཕུལ་གང་བཏབ་ན་བཏུང་བར་དཀའ་བ་བཞིན་ནམ། གཞན་གྱི་དོང་ཙེ་གཅིག་ཆགས་པས། འཇལ་མི་ཕོད་པས་བཅིངས་དྲགས་ཏེ་སྡུག་བསྔལ་མྱོང་བ་དང་འདྲའོ། །ཞེས་པ་ལྟར་ལགས་ལ། མནའ་འགལ་གྱི་ཉེས་པ་ལྕི་ཚུལ་གླིང་སྒྲུང་ལས་དཔེ་མཚོན་འགའ་ཞིག་དྲངས་ན། དམྱལ་གླིང་མུན་པ་རང་སངས་ལས། ཨ་སྟག་གཙོ་བྱས་པའི་ཤི་བོ་དུང་ཕྱུར་མང་བོས་མནའ་ཟོས་པའི་ཉེས་དམིགས་ཀྱིས། ལྕགས་སྲེག་མཆོད་རྟེན་ལྷ་ཁང་ཆོས་ཁང་ཚུལ། །ཆེ་ཆུང་རི་རབ་ལྷུན་པོ་བཞིན་དུ་ཆེ། །དེ་ཡི་འོག་ཏུ་ཤི་བོ་མང་བོ་མནན། །རི་བོའི་ཞབས་ལ་མནན་པའི་སྡུག་བསྔལ་མྱོང་། །ལས་ངན་ཇི་འདྲ་བྱས་པའི་རྣམ་སྨིན་རེད། །ཅེས་པའི་ལན་དུ་གེ་སར་གྱིས། ལྕགས་སྲེག་མཆོད་རྟེན་རི་རབ་ཚུལ་དུ་གནས། །དེ་ཡི་འོག་ཏུ་མི་མང་མནན་པ་དེ། །འཇིག་རྟེན་མི་ཡུལ་གསོན་པོར་འདུག་པའི་དུས། །སྐུ་གཟུགས་མཆོད་རྟེན་ལྷ་ཁང་དཔང་དུ་བཙུགས། །རྒྱལ་བའི་གསུང་རབ་གསེར་ཡུམ་ཚད་དུ་བཞག །སྙིང་གྲོགས་ཤག་པོར་མནའ་ཟོས་མགོ་སྐོར་བཏང་། །ཁས་བླངས་དམ་བཅའ་ཉམས་པའི་སྡིག་སྒྲིབ་མང་། །རྐུན་མ་རྣམས་ཀྱིས་ཕྱུག་བདག་མགོ་བསྐོར་ནས། །མ་བརྐུས་ཟེར་ནས་ཡུམ་ཆེན་དཔང་དུ་བཞག །དོན་མེད་ཁ་མཚར་ཞོར་ནས་མནའ་ཆེན་ཟོས། །ཕྱུག་པོའི་ལག་ནས་ཧེབ་རྒན་དོམ་པ་ཚོས། །ཁྱོད་ཀྱི་བུ་ལོན་དེ་རིང་མེད་ན་ཡང་། །ཉི་མ་འདི་ལ་ཤོག་དང་སྤྲོད་ངེས་ཟེར། །མནའ་ཆེན་བསྐྱལ་ནས་ཆད་ཐོག་མ་སྤྲད་པའི། །ལས་ངན་དེ་འདྲ་བྱས་པའི་རྣམ་སྨིན་ཡིན། །ཞེས་དང་། ཡང་། རྒྱ་ཚ་ཞལ་ལུ་དཀར་བོས་མནའ་འགལ་བྱུང་ཚུལ་ནི། ཧོར་གླིང་གཡུལ་འགྱེད་ལས། ཧོར་ཤ་ཁ་ལ་རེག་དང་གཅིག །གུར་དཀར་ཤི་བ་རིག་དང་གཉིས། །མགོ་འཕྲུ་སྦྱིན་སྲེག་བྱེད་དང་གསུམ། །དེ་གསུམ་སྐྱ་ཁྲས་མ་མཐོང་ན། །ཞལ་ལུ་དག་ཞིང་འགྲོ་ལེ་མིན། །ཞེས་དབུ་མནའ་བཞེས་པའི་སྡིག་སྒྲིབ་ཀྱིས། ཁྲ་ལུས་བླངས་ཏེ་ཞེ་སྡང་ཆེན་པོས་ཉིན་རེར་ཧོར་དམག་ཡིན་པར་མོས་པ་བཟུང་ནས་བྱ་བྱེའུ་འབུམ་ཕྲག་བསད་དེ། དག་ཞིང་དུ་བགྲོད་མ་ནུས་པ་དང་། ཡང་། ཁ་ཆེ་གཡུ་རྫོང་ལས། ཚེ་སྔོན་རྒྱ་གར་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ། །གདོལ་བ་ཨ་རག་ནག་པོར་སྐྱེས། །བླ་མའི་བཀའ་འགལ་དམ་ཚིག་ཉམས། །ཚེ་འཕོས་དམྱལ་ཁམས་བཅོ་བརྒྱད་འགྲིམས། །སོགས་མནའ་འགལ་བྱུང་བས་ལེ་ལན་འཁོར་བ་མང་དུ་ཡོད་དོ། །
ཡིན་ན་ཡང་། ཉེས་སྐྱོན་གང་ཡང་གཉེན་པོའི་ཕྱོགས་ཉེ་བ་ན་མི་ཟད་པ་མི་སྲིད་དེ། བརྒྱད་སྟོང་འགྲེལ་ཆེན་ལས། འདི་ལྟར། གང་དག་གཉེན་པོའི་ཕྱོགས་ཉེ་བ་ན་འགྲིབ་པའི་ཆོས་ཅན་ཡིན་པ། དེ་དག་གི་སྟོབས་དང་ལྡན་པའི་གཉེན་པོས་གཏན་ཟད་པ་སྲིད་པ་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན། གསེར་གྱི་གཡའ་ལ་སོགས་པ་བཞིན་ནོ། །ཞེས་པ་ལྟར། བཤགས་པས་འདག་པ་སྡིག་པའི་ཡོན་ཏན་ཡིན་པས། མནའ་བཤགས་བྱེད་པ་འདི་མན་ངག་ཡིན། དེ་བས། མནའ་བཤགས་བྱེད་ཚུལ་ཡང་། ཤནྟི་བས་མཛད་པ་དྲག་པོའི་ལས་ལྔ་ལས། མནའ་ཉེས་ཞི་བར་སོལ་རྡོག་གཅིག་ལ་སྔགས་འདི་བརྒྱ་རྩ་རེ་བཟླས་ནས་མནའ་སྐྱེལ་ཁར་མིད། ཀཾ་ཀཾ། ཕྱ་ཕྱ། ཡོར་ཡོར། ཏིམ་ཏིམ། མ་མ་རི་སྭཱ་ཧཱ། དེ་བ་གྷ་ས། ཋ་ཌ་ན་ད་བྷང་། མ་ཋ་ཊ་ན་ཏ་རྦད། མནའ་ཟོས་རུང་མ་ཟོས་རུང་སླར་རང་ལ་དཔལ་རྙེད་པར་འགྱུར་རོ། །ཡང་མནའ་བཤགས་ལ། བཤགས་རྟེན་འབུལ་བ་དང་། ཕྱག་བསྐོར་བྱེད་པའང་ཡོད་ལ། འཇུ་མི་ཕམ་གྱི་མཛད་པའི་མནའ་ཉེས་བཟློག་པ་ལས། རྩྭ་འང་སོག་མ་ཚིགས་པ་ལྔ་ཡོད་པ་ལ། མཆིལ་མ་བཏབ། རང་གི་སྨིན་མཚམས་སུ་ལྔ་དྲུད། ཁ་དང་ལྕེ་ལ་ལྔ་དྲུད། ངག་ནས་མནའ་མི་ཟ་རྩྭ་ཟའོ། །ཞེས་ཤབ་ཤུབ་ལན་ལྔ་བརྗོད། རྩྭ་གཅིག་ཟ། ལྕེ་ཕྱིས་ནས་ཕྱིན་པས། མནའ་ཉེས་མི་འོང་། ཞེས་དང་། མནའ་ཡི་སྒྲིབ་ཤིང་འདི་རྒྱ་ཤོག་ལ་མཚལ་ལམ་ཁྲག་གིས་བྲིས། ཕཾཿ ལཾཿ པཾཿ ལཾཿ མིཾཿ ཁྲཽཿ ཡི་གེ་དྲུག་པོ་འདིའི་ཕྱི་རོལ་ཏུ་ཁྲག་མཚོ། དེའི་ཕྱི་ལ་ཨ་ཉེར་གཅིག་བྲིས་ཏེ་ལུས་ལ་འཆང་བ་ཙམ་གྱིས། སྣང་སྲིད་ལྷ་སྲིན་སྡེ་བརྒྱད་ཀྱི་ཁྲག་གི་མཚོར་མཐོང་ནས་འབྲོས་པར་འགྱུར་ཏེ་མནའ་ཡི་ཆད་པ་མི་འོང་ངོ་། །ཞེས་ཀྱང་གསུངས་སོ། །ཡང་། ར་ག་ཨ་སེ་ལ་གཤིན་རྗེ་ཆོས་རྒྱལ་གྱིས་གསུངས་པའི་མནའ་སྡིག་བཤགས་པའི་སྔགས་ལ། ཨོཾ་བཛྲ་ཛ་ཧཱུཾ་ཕཊ། མནའ་ཟོས་པའི་སྡིག་པ་དག་པར་གྱུར་ཅིག ཅེས་དང་། གཞན་ཡང་། རོང་ཐ་བློ་བཟང་ཆོས་འབྱོར་ལྷུན་གྲུབ་ཀྱི་མནའ་བཤགས་བསྡུས་པ་ཡང་ཡོད་ལ། ཡང་། མནའ་དང་སྡིག་པ་བྱང་འདོད་ན། །བྲིས་ཀློག་དོན་གསུམ་འདི་ལ་གྱིས། །ཞེས་པ་ལྟར། སྡིག་བཤགས་གསེར་གྱི་སྤུ་གྲི་དང་། ལྟུང་བཤགས་སོགས་འབྲི་ཀློག་བཏོན་གསུམ་གནང་ནའང་མནའ་བཤགས་སུ་འགྱུར་རོ། །