གཉན།
གཉན་གྱི་སྒྲ་བཤད་ལ་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་གཉན་པས་ན་གཉན་ཞེས་བརྗོད་ལ། སྒྲ་འགྲེལ་ལས། གཉན་ནི་ཡུལ་ལྷའི་རིགས་ལས་དགར་བ་ཞིག་ཏུ་འདོད་ལ། གཉན་རིགས་ཀུན་གྱི་བདག་པོ་ནི་གནམ་སའི་བར་ན་སྡོད་པའི་ལྷ་རབས་གཉན་རབས་རྗེ་ཞེས་པ་དེ་ཡིན་པར་བཤད།
གཞན་དུ། གཉན་ཐམས་ཅད་ཀྱི་གཙོ་བོ་ནི་སྦར་བ་དུང་མགོ་གཡུའི་ཐོར་ཚུགས་ཅན་བྱ་བ། སྤྲུལ་བ་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པ། ཉི་མའི་འོད་ཟེར་ཕྱོགས་བཞི་མཚམས་བརྒྱད་དུ་སྤྲོ་བ་དེ་ཡིན་པར་བཤད། ཡང་། གཉན་གྱི་རྣམ་གྲངས་ལ། ཀླུ་འབུམ་ལས། གཉན་དཀར་བོ་བྱ་བ་དང་། ཉི་གཉན་དང་། ཟླ་གཉན་དང་། སྐར་གཉན་དང་། གཟའ་གཉན་དང་། གཞའ་གཉན་དང་། སྤྲིན་གཉན་དང་། རྫ་གཉན་དང་། རླུང་གཉན་ལ་སོགས་པ་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པ་ཞིག་ནམ་མཁའ་དང་མཚུངས་པར་བར་སྣང་ལ་གནས་ཡོད་དོ། །ཞེས་དང་། གནམ་ས་སྣང་བརྒྱད་ལས། གཉན་གཡུ་འབྲུག་སྔོན་མོ་གསེར་གྱི་ཟེ་བ་ཅན་དང་། ས་གཉན་གསེར་གྱི་སྦལ་བ་ལ་གཡུའི་བྲང་འབྲུམ་ཅན་དང་། གངས་གཉན་སེང་གེ་དཀར་མོ་ལ་གཡུའི་རལ་བ་ཅན་དང་། མཚོ་གཉན་འཕྱོང་གི་ལྕོང་མོ་ལ་དུང་གི་འདབ་མ་ཅན་དང་། བྲག་གཉན་གསེར་གྱི་སྤྲེའུ་ལ་དུང་གི་ཐོར་ཚུགས་ཅན་དང་། གསེར་གཉན་དྲ་མ་དང་། ས་གཉན་དང་། ཆུ་གཉན་དང་། རྡོ་གཉན་དང་། གཉན་ཆེན་པོ་སྡེ་བཞི་སོགས་སུ་གསུངས་སོ། །
གངས་རི་དང་། གཡའ་བྲག་དང་། རྩི་ཤིང་དང་། ནགས་ཚལ་དང་། ས་གཞི་དང་ཆུ་ལ་གནས་པའི་གཉན་ཁམས་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པ་ཞིག་ཡོད་དོ། །བོད་དུའང་གཉན་ཆེན་པོ་ཐང་ལྷ་ཡར་བཞུར་སོགས་གཉན་ཐུ་བོ་ཆེ་དང་། རྫ་བྲག་དང་མཚོ་རྫིང་སོགས་གཉན་གནས་འགངས་ཆེན་མང་ངོ་། །གཞན་ཡང་། རྒྱལ་རོང་དམུ་རྡོའི་དབང་ཕྱུག་གི་འཁོར་དུ་གཉན་ཆེན་སྡེ་བཞིའི་བསྐོར་ཡོད་པར་བཤད་པ་སྟེ། ཤོ་ཝོ་གཉན་ཆེན། ས་ཝོ་གཉན་ཆེན། གཡུ་འབྲུག་གཉན་ཆེན། ཐོ་ཝོ་གཉན་ཆེན་ནོ། །
མཚམས་རེར་གཉན་གྱི་གཟུགས་ནི་བྱ་རྒོད་དང་། འབྲོང་གཡག གླང་དང་། བྱི་བ་དང་། སྦྲུལ་སོགས་སྣང་དུ་ཡོད་པར་བཤད་དེ། བོན་གྱི་བཤད་སྲོལ་ལ་གཉན་གེ་ཁོད་ཅེས་པ་དེ་ཡང་། དང་ཐོག་གཡག་རྒོད་དཀར་བོ་ཞིག་གིས་རྣམ་པས་གངས་རི་ཏི་སེ་ལ་ཐིམ་པར་བཤད་པ་དང་། གཉན་ཆེན་ཐང་ལྷ་གཟུགས་བོང་ཆེ་ཞིང་གཏུམ་དྲག་ལྡན་པའི་བྱ་རྒོད་ཀྱི་རྣམ་པས་རི་དེར་གནས་པར་འདོད་པ་དང་། ཡང་། སློབ་དཔོན་པད་འབྱུང་གིས་ཐང་ལྷ་སྦྲུལ་ཆེ་གེ་མོ་ཞིག་ཏུ་མཐོང་བ་ལྷ་འདྲེ་བཀའ་ཐང་ལས་གསུངས་པ་དང་། ལྔ་བ་ཆེན་པོས་ལྷ་དེ་རྟ་དཀར་བཅིབ་པའི་མི་འདྲ་བ་ཞིག་ཏུ་གཟིགས་པ་དང་། གཉན་གྱི་སྤང་སྐོང་ལས། གླང་དང་བྱི་བ་བསད་དུ་མི་རུང་། གཉན་གྱི་བུ་དང་བུ་མོའི་སྤྲུལ་བ་ཡིན། གསུངས་པ་དང་། ཡང་། གཉན་ནི་གཞི་བདག་ལས་མཆེད་པར་བཤད་པ་ལྟར། ཡར་ལྷ་ཤམ་པོ་ཡང་གཟུགས་སྟོབས་རི་ལྟར་ཆེ་བའི་གཡག་ཅིག་གི་ངོས་ནས་སློབ་དཔོན་པད་འབྱུང་གི་ཕེབས་ལམ་བཀག་པར་ལྷ་འདྲེ་བཀའ་ཐང་ལས་གསུངས་པ་དང་། བོད་རྒྱལ་གྲི་གུམ་གྱི་བཙུན་མོ་རི་ལས་གཉིད་པའི་རྨི་ལམ་དུ་མཛངས་བློན་རུ་ལས་སྐྱེས་མངལ་དུ་འཁོར་ཚེ་ཡང་། གཉིད་ལས་སད་ཚེ་མོའི་གམ་དུ་གཡག་དཀར་བོ་ཞིག་ཉལ་སྡོད་པ་གཟིགས་སོ། །དེ་ལས་གཞན། ཀླུའི་སྤང་སྐོང་ལས་གཉན་མི་ལུས་ཤྭ་མགོ་ཅན་དང་། མི་ལུས་དྲེད་མགོ་ཅན། མི་ལུས་རྟ་མགོ་ཅན་ཡང་བཤད་དོ། །
གཉན་ཅེས་པའི་ཐ་སྙད་ཀྱི་སྟེང་ནས་གོ་བ་བླངས་ནའང་། གཉན་པོ་དུག་གི་སྡོང་བོ་ཞེས། ཕར་གནོད་པ་བག་ཙམ་བྱས་ནའང་སླར་འཁོན་ལན་འཆོར་མེད་དུ་སློག་པ་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་པ་དང་། ཡུལ་སྡེ་སྤྱི་ལ་ནད་ཡམས་འཐབ་རྩོད་འཁྲུག་ལོང་དང་། མུ་གེ་བཙའ་ཐན་སད་སེར་སོགས་འབྱུང་བ་དང་། གསོ་རིག་ལས་ཀྱང་གཉན་ལ་ཕོག་ཐུག་བཟོས་ཚེ། གཉན་ནད་བཅོ་བརྒྱད་ཀྱིས་ཐེབས་པར་བཤད་དེ། ཀླད་གཟེར་དང་། གགས་པ། གཟེར་ཐུང་། གཅན་གླང་། མེ་དཔལ། གཡན་པ། གཉན་རྨེན་བུ། ཉྭ་ལོག ལྷོག་པ། གཉན་འབྲས། འཛུམ་ལྟག་དགྱེ། མཁྲིས་པ་རྩར་རྒྱུག ནང་ལྷོག གཉན་ཁ་མེད། གཉན་འཁྱམ་པོ། གཉན་འབུར། རྣ་རྩ་ཕུས་འདེབས། གཉན་ངམ་རུ་བཅས་ལས་གང་རུང་དང། གཙོ་བོ་རྩ་རྒྱུས་བཀུམ་ནས་འཇའ་བར་བྱེད་པའི་ནད་སོགས་གཏོང་བར་གསུངས་སོ། །
གཞན་དུ་ན། གཉན་ཞེས་པ་རུས་རྒྱུད་ཚོ་བ་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་མིའི་འགྲོ་བ་ཞིག་ཏུའང་སྣང་སྟེ། བོན་གཞུང་རྙིང་བ་རྣམས་སུ་མི་དང་གཉན། བདུད་གསུམ་གྱི་བར་དུ་དམག་འཁྲུག་ལངས་པ་སོགས་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད། དཔེར་ན། དབུ་ནག་མིའི་འདྲ་ཆགས་ལས། ཨ་མྱེས་གཉན་རྒན་དེ་བ་དེས། །ཁོས་ངའི་བུ་མོ་བསད་དགོངས་ནས། །གཉན་གྱི་གཟེར་མདའ་ནག་པོ་ཕངས། །ཨ་མྱེས་ཁྲི་ཐོ་ཆེན་པོ་བསད། །གདོང་དྲུག་བོད་ཀྱི་ཨ་བོ་གཉན་གྱིས་བསད། །ཅེས་གསུངས་ལ། ཁྱད་པར་དུ་ལོ་རྒྱུས་ཁག་ནས་མ་སངས་ཀྱིས་བོད་ཁམས་དབང་བསྒྱུར་ཞེས་པའི་མ་སངས་དང་གཉན་ཡང་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་སུ་འདོད་པ་ཡོད་ལ། དེ་ཡང་བདེན་མཆི་སྟེ། ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་ལས། ཀུ་བྱི་སེར་བཞི་ཞེས་པའི་ལྷ་དེ་ནི་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོའི་མེས་པོ་གསུམ་གྱི་གྲས་སུ་བཤད་ལ། ལྷ་དེ་ནི་མ་སངས་ཀུན་ཀྱི་བདག་པོ་ཡིན་ཚུལ་བཀོད་ཡོད།
དེ་བཞིན་དུ། གླིང་སྒྲུང་ནང་གེ་སར་ནི་མ་སངས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་དུ་ངོས་འཛིན་བྱས་པ་ཡང་། གེ་སར་གྱི་ཕ་ནི་གཉན་གེར་མཛོ་ཞེས་པ་ཁམས་ཤར་ཁུལ་གྱི་གེ་མཛོ་རི་བོའི་གཞི་བདག་དེ་ཡིན་པར་བཤད་ཡོད། གང་ལྟར་གཉན་ཞེས་པ་འདི་གདོད་མའི་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་མིང་དུ་བེད་སྤྱོད་བཏང་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། རུས་རྒྱུད་དེ་ལས་མི་སྣ་རླབས་ཆེན་འདས་རྗེས་སུ་ལྷ་ལ་བཀུར་ཏེ་གསོལ་མཆོད་བྱས་པའི་སྲོལ་ཆགས་པར་འདོད། དེ་ལ་ད་ལྟའི་སྐད་ཆའི་ཁྲོད་དུ་དཔེ་གསོན་པོ་ཞིག་མཆིས་ཏེ། དཔེར་ན། ཨ་མྱེས་གཉན་ཆེན་དང་། ཨ་མྱེས་རྨ་ཆེན། ཇོ་བོ་སྒྱོགས་ཆེན་གདོང་ར། ཨ་ཕྱི་གཡུ་སྒྲོན། ཨ་ནེ་གོང་སྨན་རྒྱལ་མོ། གཞན་ཇོ་ཇོ་དང་། ཇོ་མོ་སོགས་ཀྱི་ཐ་སྙད་དྲོད་མ་ཡལ་བར་ཡོད་པས་ཤེས་སོ། །ཁྱད་པར་དུ་གཉན་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་ཀྱི་སྟེང་ནས་གཞིགས་ནའང་། གཉན་རུས་ལས་འཁྲུངས་པའི་མི་སྣ་དང་། འདས་རྗེས་ཀྱི་གཉན་རིགས་སུ་སྐྱེས་པ་དེ་དག་ལ་གནོད་པ་སྐྱེལ་ན་སླར་ལེ་ལན་གཏིང་ཐག་ཆོད་པ་ལེན་ངེས་པས། འགྲོ་བ་མི་རྣམས་ཧ་ཅང་འཚེར་ཆེ་ལ། བོད་ཀྱི་སྐད་ཆའི་ཁྲོད་དུ་འང་། སྐུ་བླ་གཉན་པོ་དང་། གཉན་པོ་དུག་གི་སྡོང་བོ། ལུང་གཉན་པོ་དང་། བཀའ་གཉན་པོ། ལྷ་གཉན་དང་ཀླུ་གཉན། ལྷ་རི་གཉན་པོ་དང་། ད་དུང་ལྷ་ཐོ་ཐོ་རི་སྙན་བཙན་གྱི་སྐབས་ལྷ་རྟེན་ཆོས་གསུམ་སྐོར་ཞིག་གནམ་ལས་བབས་པར་གྲགས་པའང་གཉན་པོ་གསང་བ་ཞེས་མིང་འདོགས་གནང་བ་ཡིན་ནོ། །