རྟ་རྒྱུགས།
༡ རྟ་བཤད། རྟ་ནི་བོད་མིའི་སྒོ་ཕྱུགས་ལས་འགྲིམ་འགྲུལ་སོགས་ལ་མེད་དུ་མི་རུང་བ་ཞིག་ཡིན་པར་མ་ཟད། དཔའ་བོ་རྣམས་གཡུལ་འགྱེད་དང་། མང་ཚོགས་ཀྱི་མིག་སྔར་རྟ་མཆོག་གི་བང་ཁ་གཤིབ་པ་འདི། བོད་མིའི་དགའ་བོ་བྱེད་པའི་དགའ་སྟོན་ཉག་གཅིག་ཏུ་གྲུབ་ཡོད། དེ་བས་རྟ་དཔྱད་རྒྱག་པ་འདི་ཡང་གནའ་སྔ་མོ་ནས། བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། རྟ་དཔྱད་མཐོང་བ་ཀུན་གསལ་མེ་ལོང་ལས། ཚངས་པ་ལྷ་ཡི་མེ་ཏོག་གིས། །རྒྱ་མཚོའི་པཎ་ཆེན་སྤྱན་དྲངས་ནས། །འོད་ཕྲུག་ལོ་པཎ་རྒྱ་ཚ་སློབ། །ཆོས་སྨན་རིག་གནས་ཐམས་ཅད་བསྒྱུར། །ཕྱོགས་རིས་མཁས་པ་མི་དགུ་བསྡུས། །བོད་སྨན་མཁས་དགུ་བླ་སྨན་བསྐོས། །དེ་བཞིན་ཕྱོགས་རེར་ཡུལ་ལྔ་ནས། །རྟ་མཁན་མཁས་པ་མི་དགུ་བསྡུས། །དགུ་བོ་འདོད་ལུགས་སོ་སོ་བྱུང་། །དགྱེ་བོ་འཇག་རྟ་རུ་རྔུ་གཉིས། །སྒུར་བོ་གྱམ་ཤིང་མུ་ཆེན་གཉིས། །དང་བོ་འདོ་བ་གྱི་ལིང་གཉིས། །ཞེས་ཁྲི་སྲོང་གི་དུས་ནས་རྟའི་དབྱེ་བ་ཆེན་པོ་དྲུག་ཏུ་བཤད་པ་དང་། ཨ་གྲགས་གཟི་རྫོང་ལས། ཤ་ཕོ་ཆེན་གཅིག་ལ་ཅི་འཛོམས་དེ། །རྟ་མདོ་ཆེན་གཅིག་ལ་འཛོམས་ལེ་ཡིན། །དང་ག་ཡངས་ལ་རྒྱུགས་ཤེད་ཆེ། །རྨིག་བཞི་ཡངས་ལ་འགྲོས་ཁ་གསལ། །མཇུག་སྐེ་ཐུང་ལ་དལ་བུལ་མེད། །དེ་མདོ་ཆེན་ལུས་ཀྱི་འཛོམས་གསུམ་རེད། །འབྲུག་ཕོ་ཐུང་གཅིག་ལ་ཅི་འཛོམས་དེ། །རྟ་མདོ་ཆུང་གཅིག་ལ་འཛོམས་ལེ་ཡིན། །རྐང་བཞི་གློག་དམར་འཁྱུག་པ་འདྲ། །རྨིག་བཞི་གཡུ་འབྲུག་གྲགས་པ་འདྲ། །ཐལ་རླུང་སེར་རྒོད་འཁྲུག་པ་འདྲ། །འདོ་ཆུང་རྟ་ཡི་འཛོམས་གསུམ་རེད། །རོམ་དཀར་སེང་འབྲུག་དཀར་བོ་དེ། །རྒྱུགས་ཁ་མྱུར་ལ་ཆད་པ་སླ། །རོམ་ནག་དོམ་བུ་ཤ་གཟན་དེ། །རྒྱུགས་ཁ་སྲ་ལ་ཆད་པ་དཀའ། །སྟོད་ཟླུམ་དྲིལ་བུ་ཁ་གཡེར་དེ། །ལ་ལ་བཟང་སྟེ་ཐུར་ལ་ཞན། །སྨད་འཛུམ་སྦྲུལ་ནག་མཇུག་མ་དེ། །འགྲོས་ཁ་གསལ་ཏེ་སྙིང་ཤུགས་ཆུང་། །བྱ་གཏོང་ཧར་མ་བྱིའུ་མིག་དེ། །རྒོད་པས་མནོན་དཀའ་ངར་ཤོས་ཆེ། །རྨུ་རྒྱས་ཐང་དཀར་གཤོག་རྒྱལ་དེ། །པགས་ཁ་ལྷོད་ལ་གཡུང་དལ་ཆེ། །རྒྱུག་རྒོད་སེར་བ་རིལ་བུ་དེ། །རྒྱུག་རྩལ་འགྲོས་ཀྱི་སྡོང་བོ་ཡིན། །གྱི་ལིང་ཞ་ཟོར་འགུག་མོ་དེ། །འགྲོས་ཁ་བཟང་སྟེ་ཆབ་ལ་ཞན། །བྱ་ལྟོ་བྱིའུ་སྐེ་ཟེ་བྱི་དེ། །རྒྱུག་ལ་བཟང་སྟེ་མིག་ལ་སྡུག །སྒུག་ཆུམ་སྟག་མོ་གདོང་ཐུང་དེ། །མགོ་སྣ་ཐུང་སྟེ་བང་ཁ་བཟང་། །ཟིའུ་སྒལ་བ་སྐེ་རིང་དེ། །སྒ་ལ་མཛེས་ཏེ་རྒྱུག་ལ་ཞན། །དེ་ཚོ་རྟ་ཡི་ཡིན་ལུགས་རེད། །ཅེས་རྟའི་གཟུགས་བོངས་སྟེང་ནས་རྟ་བཤད་གནང་ཡོད་པ་དང་། རྟ་རྒྱུགས་རྒྱལ་འཇོག་﹙གེ་སར་རིག་མཛོད་ཤོག་གྲངས ༥༩༠ ནས ༥༩༡ ན་གསལ﹚ལས། རྟའི་རིགས་ལ། འདོ་བ། བེ་ཏོ། མུ་ཁེངས། གྱི་ལིང་བཅས་བཞིར་དགར་ནས། གཟུགས་དང་། སྤུ་ཁ་ལས་བརྩམས་ཏེ། རྟ་མཆོག་ཅིག་ལ་འཛོམས་པའི་ཁྱད་ཆོས་སོགས་ཀྱིས་སྒོ་ནས་དབྱེ་ཞིབ་བྱས་ཡོད་པ་དང་། གཞན་ཡང་། རྟ་དཔྱད་མཁས་པ་འཛུམ་ཤོར་ལས། ས་རྟ་དང་གནམ་རྟ་བཤད་པ། བཟང་བཤད་སུམ་ཅུ་བཤད་པ། ལོ་རྩིས་སྟངས་དང་དབྱེ་བ་བཤད་པ། ཟས་དང་སྤུ་མདོག་གི་སྒོ་ནས་བཤད་པ། རིགས་དང་དགོས་པ་བཤད་པ། མགོ་སྣ་དྲུག་བཤད་པ། བཞེད་དོན་ཉི་ཤུ་བཤད་པ། རྨིག་པའི་དབྱེ་བ་བཤད་པ། འདྲ་མིན་མང་འདུས་ཀྱི་རྟ་མཆོག་བཤད་པ་སོགས་དེར་ལྟ་བར་བྱ་ལ། དེ་བཞིན་ངག་རྒྱུན་དང་དམངས་གཞས་སོགས་ཀྱི་ནང་དུའང་རྟ་བཤད་མང་དུ་ཡོད་དོ། །
༢ རྟ་རྒྱུགས་དངོས། རྟ་རྒྱུགས་འདི་ལ་རྣམ་གྲངས་ཧ་ཅང་མང་། དེ་ཡང་བོད་འདིར་གདོད་མའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཚོ་བ་དང་། རི་དྭགས་རྔོན་པ་ནོར་ལུག་སྐྱོང་བ་སོགས་ལ་རྟ་ཞོན་ཏེ་འདུར་རྒྱུགས་བྱེད་པ་ནི་རྒྱུན་མཐོང་གི་བྱ་བ་ཞིག་ཡིན། དེ་བས་ད་ལྟ་ཡང་། རྟ་རྒྱུགས་འདི་འབྲོག་ཕྱོགས་སུ་དར་ཆེ་བ་དང་། མདའ་འཕེན་གྱི་ཆོ་ག་འདི་རོང་ཕྱོགས་སུ་དར་ཁྱབ་ཆེ། བོད་ཀྱི་དམངས་གཞས་ཤིག་ཏུའང་། ས་ཁ་རུ་ཁ་སྟོད་འབྲོག་གི་ས། །འབྲོག་མི་རེའི་ལག་ན་རྟ་རེ་ཡོད། །འབྲོག་རྐྱལ་རྩལ་ཆེ་བ་དེ་རྐྱེན་རེད། །ས་ཁ་རུ་ཁ་སྨད་རོང་གི་ས། །རོང་མི་རེའི་ལག་ན་མདའ་རེ་ཡོད། །རོང་མཐེབ་རྩལ་ཆེ་བ་དེ་རྐྱེན་རེད། །ཟེར་བ་དང་།
ཁྱད་པར་དུ་བོད་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་གྱི་དུས་སུ་རུ་ལྔར་བགོས་ཏེ། དམག་རྟ་དང་རུ་མཚོན་གྱི་ཁ་དོག་མི་འདྲ་བ་སོགས་སྒྲིག་འཛུགས་ཆ་ཚང་བ་ཞིག་གཏན་འབེབས་བྱས་པ་ནས་བཟུང་། རྟ་དམག་གི་དཔུང་སྡེ་དེའི་ནང་ནམ་རྒྱུན་རྟ་རྒྱུགས་དང་། རྟ་ཐོག་ལུས་རྩལ་གྱི་རྣམ་གྲངས་ཇི་སྙེད་ཅིག་འགྲན་བསྡུར་བྱེད་གྱིན་ཡོད་པ་ཡིན། ར་ས་གཙུག་ལག་ཁང་བཞེངས་གྲུབ་ཀྱི་མཛད་སྒོ་ཡང་། རྟ་རྒྱུགས་མདའ་འཕེན་དང་། མི་རྒྱུགས་རྡོ་འགྱོགས། གླུ་གར་འབྲོང་རྩེད་སོགས་ཀྱི་རྟེན་འབྲེལ་གཟབ་རྒྱས་ཉིན་ཞག་དུ་མ་སྦྲེལ་ནས་བྱེད་མྱོང་ཡོད་སྐོར། ལྷ་སའི་གཙུག་ལག་ཁང་གི་བར་སྒོའི་གཡོན་ངོས་ཀྱི་ལྡེབས་རིས་ལ་ད་ལྟ་སྣང་རྒྱུ་ཡོད་པ་དང་། ཕྱིས་སུ་དབྱར་ཁའི་དུས་སྟོན་སོགས་སུ་མདོ་རིག་རྟ་བོའི་བང་ཁ་འགྲན་པའི་དམངས་སྲོལ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་བ་རེད། དེ་ལ་བྱིས་པ་རྐྱལ་རྩལ་ཅན་མི་རྟ་གཉིས་ཀ་བདེ་ཆས་སྤྲས་ནས། སྒལ་རྗེན་དུ་རྒྱུགས་ཏེ་བང་གི་མགྱོགས་ཚད་འགྲན་པ་དང་། འདུར་དང་གོམ་པ་འགྲན་པ། རྟ་ཐོག་ནས་མདའ་མདུང་གི་རྩལ་དང་། མེ་མདའི་རྩལ་འགྲན་པ། རྟ་ཐོག་ནས་མེ་ཏོག་ཁ་འཐུ་དང་། ཡང་ན། ལག་པས་བཏོག་པ། ཐང་ནས་ཁ་བཏགས་འཐུ་བ། རྟ་ཐོག་ནས་དྲང་བོར་ལངས་པ། མགོ་མཇུག་ལྡོག་ཏེ་རྒྱུགས་པ། འཇུ་རེས་འགྲན་པ། ལུས་བོ་ཕྱིར་བསྐྱུར་བ། བང་ནང་ནས་འབབ་བཞོན་བྱེད་པ། རྟའི་སྟེང་གན་རྐྱལ་དུ་ཉལ་བ། སྦོ་འོག་ཏུ་གབ་པའི་ཚུལ་གྱིས་རྒྱུགས་པ། རྟ་ཐོག་ནས་ཞགས་པ་འཕངས་ཏེ་རྟ་ལུག་སོགས་འདེད་བཟུང་བྱེད་པ། གཞན་ཡང་། གྲི་རྩེད་ནི། ལག་ངར་ཙམ་གྱི་ཤིང་དུམ་ནམ་མཁར་གཡུགས་ཏེ་ས་ལ་མ་ཟགས་པར། གྲིའི་དངོ་དང་ལྟག་པས་རེས་མོས་ཀྱིས་བླངས་ནས་ཡང་ཡང་ཡར་འཕངས་ཏེ་དུམ་བུ་མང་བོ་གཏོང་བ། སྨྱུག་མའི་སྡོང་བོ་གྲི་གསག་གིས་བརྒྱབ་ཏེ་གཅོད་པ། རྟ་ཐོག་ནས་འུར་རྡོ་འཕེན་པ་སོགས་ཡོད་དོ། །
གཞན་ཡང་། རྟ་རྒྱུགས་ཏེ་རྒྱལ་སྐུགས་སྲོལ་ཡོད་པ། གླིང་སྒྲུང་རྟ་རྒྱུགས་རྒྱལ་འཇོག་ལས། རྟ་རྒྱུགས་ལ་བརྟེན་ཏེ། ཇོ་རུས་སྒ་སྐྱ་ལོའི་རྒྱུ་བདག་དང་། འབྲུག་མོའི་སྐྲ་བདག གླིང་དཀར་སྟོད་ཀྱི་མངའ་བདག་གྱུར་བ་ལས་རྟོགས་སོ། །