ནགས་ཚལ་གྱི་ཕན་ནུས།
ནགས་ཚལ་ནི་རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་སྲུང་དམག་ཡིན་ལ། སྐྱེ་ཁམས་སྙོམས་སྒྲིག་བྱེད་པའི་འཕྲུལ་ཆས་ལྟ་བུ་ཡིན་པས། མི་རྣམས་ཀྱིས་ནགས་ཚལ་ལ་སའི་གོ་ལའིསྲོག་རྩཞེས་བཏགས་ཡོད་པ་རེད། བོད་ལྗོངས་ལ་མཚོན་ན། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ནགས་ཚལ་རྒྱ་ཁྱོན་སྤྱི་ཆིང་ཁྲི ༧༡༨ ཟིན། ནགས་ཚལ་གྱིས་རླུང་ཁམས་ཆེན་པོའི་རྡུལ་ལེན་འཕྲུལ་ཆས་ཀྱི་ནུས་པ་ཡོད་དེ། དེ་ཡང་རླུང་ཁྲོད་ཀྱི་ཐལ་རྡུལ་དང་དུ་སྨུག སུན་སྒྲ་སོགས་གཞིབ་པའི་ནུས་པ་ཡོད་པ་ལས་གཞན། གསོ་རླུང་ཡང་ཚུར་གཏོང་ནུས་ཏེ། ནགས་ཚལ་མུའུ་གང་གིས་གསོ་རླུང ༥ རྒྱ་མ ༩༦ ཚུར་གཏོང་ལ། མི ༦༥ ཡི་དབུགས་འབྱིན་རྔུབ་ལ་འདང་ངེས་ཡིན། གཞན་ནགས་ཚལ་གྱིས་དྲོད་ཚད་སྙོམས་སྒྲིག་དང་། གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་གི་ཁ་ལོ་ལྟ་བུར་བྱེད་པས། ལོ་ཏོག་སོགས་སྲུང་སྐྱོང་གི་ནུས་པ་ཐོན་ཐུབ། སྐྱེ་དངོས་ལ་ཆ་མཚོན་ན། རྩ་བ་ནས་ཆུ་འཇིབ་པ་དང་ལྷན་དུ་ལོ་མའི་སྟེང་གི་ཆུ་མང་བོ་རླངས་པར་གྱུར་ཏེ་མཁའ་དབུགས་སུ་གྱུར་འགྲོ་བས། དེས་མཁའ་རླུང་རླན་གཤེར་དུ་བཏང་ནས་དགུན་དྲོ་ལ་དབྱར་བསིལ་བར་གཏོང་བའི་ནུས་པ་ཡོད་པ་ལས་གཞན། རླུང་འགོག་བྱེ་འཇགས་དང་། ས་ཆུ་ཤོར་བ་འགོག་པའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན། ཆར་ཆུ་མོད་པའི་དུས་སུ་ནགས་ཚལ་གྱིས་ཆུ་དགྲ་འགོག་ཅིང་ཆུ་རྒྱུན་ཁོག་ཏུ་རྔུབ་ལ། ཆར་ཆུ་མེད་པའི་དུས་སུ་ཆུ་བོའི་བཞུར་རྒྱུན་སྙོམས་ཤིང་རླན་གཤེར་འཛིན་པའི་ཕན་ནུས་ལྡན།
གཞན་ཡང་། ལྕང་ལྗོན་ཤིང་ནགས་སྤྱི་ཆིང་རེས་ཟླ་རེར་ཨེ་དབྱང་ཧྭ་ལེའུ་སྤྱི་རྒྱ ༦༠ བསྡུ་ལེན་བྱེད་ཐུབ་པ་སྟེ། ཆར་འབབ་ཚད་ཀྱི ༧༠％ ས་འོག་ཏུ་བསྡུ་ཐུབ་པས། ནགས་ཚལ་གྱི་ཐོན་ཁུངས་གསོ་སྐྱོང་བྱེད་ཐུབ། ཡང་ནགས་ཚལ་སྤྱི་ཆིང་གཅིག་གིས་ལོ་རེར་ཆུ་ཏུན ༨༠༠ རླངས་འགྱུར་བྱེད་པས། ནགས་ཚལ་གྱི་མཁའ་དབུགས་རླན་གཤེར་ཅན་གྱི་གནམ་གཤིས་ལ་སྙོམས་སྒྲིག་བྱེད་ནུས། མ་ཟད། ཚན་རིག་པས་ཞིབ་འཇུག་གནང་བ་ལྟར་ན། སྡོང་བོའི་ཚངས་ཐིག་ལི་སྨི ༣༣ ཅན་གྱི་ལི་སྡོང་ཞིག་ལ་ལོ་མ་ཁྲི ༡༡ ཡོད་ལ། དེའི་ཕྱི་ངོས་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྨི་གྲུ་བཞི་མ ༣༤༠ ཡོད། ནགས་ཚལ་གཅིག་གི་ནང་དུ་ལྗོན་ཤིང་ཁྲི་སྟོང་ཡས་མས་ཡོད་པས། སྡོང་ལོའི་ཕྱི་ངོས་རྒྱ་ཁྱོན་དེ་ལས་ཆེ་བ་ཡིན། སའི་གོ་ལའི་སྟེང་གི་ལྗོན་ཤིང་གིས་ལོ་རེའི་ཐཱན་འགྱུར་དབྱང་གཉིས་ཏུན་དུང་ཕྱུར ༤༠༠ ལྷག་འབྱིན་པ་དང་། དབྱང་དབུགས་ཏུན་དུང་ཕྱུར ༢༠༠ ཕྱིར་གཏོང་བ་ཡིན་པས། ནགས་ཚལ་གྱིས་མིའི་འབྱུང་ཁམས་ལ་བྱེད་ནུས་ཆེན་པོ་ཐོན་གྱིན་ཡོད།
ཡང་ཤིང་ནགས་ཀྱིས་འུར་སྒྲ་ཇེ་ཉུང་དུ་གཏོང་བའི་ནུས་པ་ལྡན་པས། གྲོང་ཁྱེར་དང་ལམ་འགྲམ་དུ་ལྗོན་ཤིང་འཛུགས་པ་ཡིན། དཔེར་ན། ལྗོན་ཤིང་གི་ལོ་རྫུབ་ཀྱིས་འུར་སྒྲ་འཇིབ་པའི་ནུས་པ་ལྡན། ཚན་རིག་གིས་དཔྱད་འབྲས་ལྟར་ན། ཞེང་སྨི ༡༠ ཅན་གྱི་ནགས་ཚལ་གྱིས་འུར་སྒྲ ༣༠ % ཇེ་སྙུང་དང་། ཞེང ༢༠%ཅན་གྱི་ནགས་ཚལ་གྱིས་འུར་སྒྲ ༤༠% ཇེ་སྙུང་དུ་གཏོང་ཐུབ།
ཡང་ནགས་ཚལ་ནི་སྦགས་བཙོག་ལེགས་བཅོས་བྱེད་པའི་རང་བྱུང་འཕྲུལ་ཆས་ལྟ་བུ་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན། ག་བུར། ལི་ཤི ཇ་སྡོང་། ཐང་ནག་སོགས་ཀྱིས་མཁའ་དབུགས་ཁྲོད་ཀྱི་མི་སི་དབྱང་འགྱུར་སོགས་དུག་ཅན་གྱི་རླངས་དབུགས་བསྡུ་ལེན་བྱེད་པའི་ནུས་པ་ཡོད་ལ། གསོམ་སྡོང་སོགས་ཀྱིས་འབུ་ཕྲ་གསོད་པ། མགྲིན་ནད་དང་གཅོང་ནད་སོགས་འཇོམས་པའི་ནུས་པ་ཡོད། བྱེ་བྲག་ཏུ་བཤད་ན། གསོམ་སྡོང་ནགས་ཚལ་མུའུ ༡༥ རེའི་ཐལ་རྡུལ་ཏུན ༣༦ ལྷག་
གཙང 
་བཅོས་བྱེད་པ་དང་། ཤིང་ཡོ་འབོག་གིས་ལོ་མའི་སྨི་གྲུ་བཞི་མ་རེ་རྡུལ་ཏུན ༣༣༩ བསྡུ་ལེན་བྱེད་པ་ཡིན། ཡང་བུར་ཤིང་གིས་ས་འོག་གི་གཏེར་དངོས་འགའ་འཇིབ་པ་ལས་གཞན། དབྱང་གཉིས་ཐཱན་འགྱུར་འཇིབ་པའི་ནུས་པ་ལྡན་ལ། མིའི་ལུས་ཕུང་ལ་གནོད་པའི་རླུང་གཟུགས་ཏེ། ཧྥུལ་ཧའེ་རྫས། ཁིལ་རླུང་། ཁིལ་ཧའེ་རྫས་སོགས་སྔོན་འགོག་གི་ནུས་པ་ལྡན་པས། མི་རྣམས་ཀྱིས་བུར་ཤིང་ནི། ཁོར་ཡུག་འབག་བཙོག་ལ་འཐབ་རྩོད་བྱེད་པའིསྐུ་སྲུང་དཔའ་བོཞེས་བསྟོད་བསྔགས་བྱེད་དོ། །གལ་ཏེ་གོ་ལའི་སྟེང་ནགས་ཚལ་མེད་པའི་དབང་དུ་བཏང་ན། གོང་གསལ་གནོད་པ་ཕར་ཟད། དངོས་རིགས་ཁྲི ༤༥༠ ལྷག་རྒྱུན་ཆད་པར་བཤད་ཡོད།
འདི་དག་ལ་དགོངས་ནས། ལོ་རབས ༨༠ བ་ནས། མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱིས་ནགས་ཚལ་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་ཆེད་སྔ་རྗེས་སུ་བྱ་འགུལ་རབ་དང་རིམ་པར་སྤེལ་ཡོད། དཔེར་ན། ༡༩༩༢ ལོར《ནགས་ཚལ་སྐོར་གྱི་རྩ་དོན་གསལ་བསྒྲགས》བཏོན་པ་དང་། དེའི་རྗེས《རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚ་ཁུལ་ཤིང་ཆའི་གྲོས་མཐུན》དང་། 《འཇིག་ཉེའི་རི་སྐྱེས་སྐྱེས་དངོས་དང་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཆིངས》སོགས་གཏན་འཁེལ་གནང་བ་དང་། ༡༩༩༡ ལོའི་ཟླ ༩ བར་རྒྱལ་ཁབ ༡༣༠ ལྷག་གི་ཆེད་མཁས་པ ༢༥༠༠ ཧྥ་རན་སེའི་རྒྱལ་ས་ཕ་རེ་སི་རུ《ཕ་རེ་སིའི་བསྒྲགས་གཏམ》སྤེལ་ཏེ། སའི་གོ་ལར་ལྗང་མདོག་གི་ན་བཟའ་ཡང་བསྐྱར་བསྐོན་རྒྱུའི་འབོད་སྐུལ་བཏང་བར་མ་ཟད། འཛམ་གླིང་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་དབུ་འཛིན་མང་བོས《འཛམ་གླིང་གི་ཁོར་ཡུག་འཕེལ་རྒྱས་ཚོགས་ཆེན》ཞེས་པའི་སྟེང་ཡང་ནགས་ཚལ་ནི་བརྗོད་སྙིང་དུ་གྱུར་ཡོད། ཚུལ་འདི་ལ་དགོངས་ནས ༡༨༧༦ ལོར། ཨ་མི་རི་ཀས་འཛམ་གླིང་སྟེང་གི་རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོང་ས་ཁུལ་དང་བོ་སྟེ། ཧོང་ཧྲིང་སྤྱི་གླིང་བཙུགས་པ་དང་། མདོར་ན ༡༩༩༧ ལོར་སྡོམ་རྩིས་བྱས་པ་ལྟར་ན། འཛམ་གླིང་ཐོག་རིགས་འདྲ་མིན་གྱི་རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོང་ཁུལ ༣༠༣༥༠ བཙུགས་ཡོད་ལ། དེའི་ནང་ཀྲུང་གོ་ན ༡༡༤༦ ཡོད་པར་བཤད་ཡོད།
རང་ཅག་བོད་ལ་མཚོན་ན་ཡང་། གནའ་སྔ་མོ་ནས་དུར་ཐོག་ཏུ་སྡོང་བོ་འཛུགས་སྲོལ་ཡོད་པ་དང་། ཁྱད་པར་དུ་ཏཱ་སི་ཏུ་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་གྱི་བཀའ་ཆེམས་སུ་རང་རེའི་ས་ཆ་དབང་རིགས་ཐམས་ཅད་དུ་རྩི་ཤིང་ལྕང་མ་སྐྱེ་དངོས་འབུམ་ཕྲག་གཉིས་རེ། ལོ་རེར་དམ་བཅའ་བྱས་ཏེ་གཟུགས་དགོས་པ་དང་། དེ་ཡང་ལྕང་ཁྲིམས་པ་བསྐོས་ནས་རྩིས་ལེན་དོ་དམ་གནང་བ། གལ་ཏེ་གཅོད་དགོས་བྱུང་ན། བཅད་ཤུལ་ཏུ་སླར་སྐྱེ་བའི་ཐབས་སོགས་བརྟེན་པ་ཡང་སྐྱེ་དངོས་ཀྱི་གལ་ཆེན་རང་བཞིན་ཤེས་པའི་དན་རྟགས་སོ། །