མཚན་དོན་དང་འགྱུར་ཕྱག་སོགས།
བྷཱིཀཤཀནྟཀཎྛཱལངྐཱརནཱམསུདྷརྨཱབྷཀོཥྵབྱཉྫནཔྲྀཏྟིརཏྣནིཥྐབིཛཧརཾཏིསྨ།
དམ་པའི་ཆོས་མངོན་པ་མཛོད་ཀྱི་མཆན་འགྲེལ་རིན་པོ་ཆེའི་དོ་ཤལ་བློ་གསལ་དགྱེས་པའི་མགུལ་རྒྱན་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ། །
གང་ཞིག་ཚོགས་གཉིས་ཆུ་གཏེར་ལས་བྱུང་ཞིང་། །སྤངས་རྟོགས་ཆ་ཤས་གང་བའི་བསིལ་ཟེར་གྱིས། །མཐའ་ཡས་ཕན་བདེའི་ཀུ་མུད་ཡོངས་འབྱེད་པ། །ཐུབ་དབང་ཟླ་བ་མཆོག་གིས་ཀུན་ཏུ་སྐྱོངས། །རྒྱལ་བའི་གོ་འཕང་གདོད་ནས་མངོན་མཛད་ཀྱང་། །འགྲོ་བའི་དཔལ་དུ་སྲས་ཀྱི་ཚུལ་སྟོན་ཅིང་། །རྟོགས་དཀའ་ཟབ་མོའི་དོན་ཡང་བདེ་བླག་ཏུ། །སྐྱེད་མཁས་སྨྲ་བའི་སེང་གེར་མགོས་ཕྱག་འཚལ། །མཁའ་དང་མཉམ་པས་ཕ་མཐའ་མི་མངོན་པ། །རྒྱ་ཆེའི་གནས་ཀུན་འཇལ་བའི་བློ་གྲོས་ལས། །ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་པོས་རང་གི་རྒྱལ་ཚབ་ཏུ། །མངའ་གསོལ་ཡིད་དགའ་ཆོས་འཛིན་མགོན་པོར་འདུད། །དྲང་ངེས་འདབ་བརྒྱ་འབྱེད་ལ་
ཐོགས་མེད་དུ། །འཇུག་པའི་བློ་མངའ་སྟོན་པས་ལུང་བསྟན་ཅིང་། །རྒྱལ་བའི་སྲས་ཀྱི་ས་ལ་མངོན་མཐོ་བ། །སློབ་དཔོན་འཕགས་པ་ཉིན་མོའི་མགོན་ལ་དད། །རྒྱལ་བའི་བསྟན་ལ་གཅེས་པར་འཛིན་པའི་བློས། །སྒྲ་ཚད་རིག་པའི་གྲུ་གཟིངས་ལ་བརྟེན་ནས། །རང་གཞན་གྲུབ་མཐའ་རྒྱ་མཚོའི་མཐར་སོན་ཏེ། །གསུང་རབ་རིན་ཆེན་གླིང་ལ་དབང་བསྒྱུར་བ། །གྲགས་པ་དོན་ལྡན་ཀུན་མཁྱེན་གཉིས་པར་བསྔགས། །སྲིད་པའི་ལྗོན་པ་གཅོད་བྱེད་སྡེ་བདུན་གྱི། །ཨུཏྤལ་འདབ་དང་མཚུངས་པའི་རལ་གྲི་མཆོག །ཉེ་བར་ཆུད་པ་གང་གི་ཆོས་མངོན་མཛོད། །ཚུལ་བཞིན་མཐོང་ནས་ལེགས་པར་དགྲོལ་བར་བྱ། །ཞེས་མཆོད་པར་བརྗོད་པ་ཅུང་ཟད་ཀྱིས་མདུན་བསུས་ཏེ་གང་བརྗོད་པར་བྱ་བ་ནི། དེ་ལ་འདིར་ཤེས་བྱ་མཐའ་དག་རབ་ཏུ་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་དམ་པའི་
ཆོས་མངོན་པ་མཛོད་འདི་ཉིད་འཆད་པ་ལ། མཚན་གྱི་དོན། འགྱུར་གྱི་ཕྱག །གཞུང་གི་དོན། མཇུག་གི་དོན་ནོ། །དང་པོ། རྒྱ་གར་ཞེས་པ་ཡུལ་གྱི་མིང་སྟེ། ཡུལ་དེའི་སྐད་ལ་ཨ་བ་བྷྲཾ་ཤ་ཟུར་ཆག་དང་། བི་ཤ་ཙི་ཤ་ཟ་དང་། པྲ་ཀྲྀ་ཏཾ་ཐ་མལ་པའམ་རང་བཞིན་དང་། སཾ་སྐྲྀ་ཏ་ལེགས་སྦྱར་གྱི་སྐད་དང་བཞི་ལས། འདིར་སཾ་སྐྲྀ་ཏའི་སྐད་དུ། ཨ་བྷི་དྷརྨ་ཀོ་ཥ་ཀ་རི་ཀ་ཞེས་བྱ་བ་ཡོད་ལ། དེའང་བསྒྱུར་ན་རིམ་པ་བཞིན། མངོན་པ། ཆོས་མཛོད། ཚིག་ལེའུར་བྱས་པ་སྟེ། བོད་སྐད་དུ། ཆོས་མངོན་པའི་མཛོད་ཀྱི་ཚིག་ལེའུར་བྱས་པ་ཞེས་པའོ། །གཉིས་པ་སྒྲིབ་གཉིས་དང་བྲལ་བས་འཇམ་ཞིང་མཁྱེན་གཉིས་ཀྱི་དཔལ་དང་ལྡན་པ་རྒྱལ་ཀུན་ཡབ་གཅིག་རྒྱལ་སྲས་ཚུལ་འཛིན་གཞོན་ནུར་གྱུར་པ་དེ་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ་ཞེས་ལོ་ཙཱ་བས་འགྱུར་ཕྱག་མཛད་པའོ། །གསུམ་པ་གཞུང་གི་དོན་ལ་གསུམ། བསྟན་བཅོས་རྩོམ་པ་ལ་འཇུག་པའི་ཡན་ལག །བརྩམ་བྱ་བསྟན་བཅོས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན། མཇུག་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་བྱ་བའོ། །དང་པོ་ལ་མཆོད་བརྗོད་སྔོན་དུ་འགྲོ་བས་བརྩམ་པར་དམ་བཅའ་བ། བརྗོད་བྱ་དོན་ལྡན་གྱི་མཚན་བཤད་པ། དགོས་པ 
་དང་གསུམ། དང་པོ། གང་ཞིག་སྐྱེ་མཆེད་བཅུ་གཉིས་ཀྱིས་བསྡུས་པའི་ཆོས་ཀུན་ལ་ཡང་དག་པའི་དོན་མཐོང་བ་ལ་གེགས་སུ་གྱུར་པ་ཉོན་ཤེས་ཀྱི་སྒྲིབ་པའི་མུན་པ་བག་ཆགས་དང་བཅས་པ་དྲུང་ནས་སླར་མི་སྐྱེ་བར་གཏན་བཅོམ་ཞིང་དེས་ནི་སྤངས་པ་དང་ཤུགས་ལ་ཡེ་ཤེས་བསྟན་པས་རང་དོན་ཕུན་ཚོགས་བསྟན། དེ་ཡང་ཆགས་པ་སོགས་ཉོན་མོངས་པ་ཅན་དང་། ཉོན་མོངས་
ཅན་མིན་པ་ཡུལ་དང་དུས་ཀྱིས་བསྐལ་པ་དང་། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་དང་། དོན་རབ་ཏུ་དབྱེ་བ་མཐའ་ཡས་པ་མི་ཤེས་པ་བཞི་ལས། དང་པོ་མཽ་གལ་གྱི་བུས་རང་གི་མ་འོད་ཟེར་ཅན་གྱི་འཇིག་རྟེན་དུ་སྐྱེས་པ་མ་ཤེས་པ་དང་། དུས་བསྐལ་ཤཱ་རིའི་བུས་ཁང་བདག་དཔལ་སྐྱེས་ཀྱིས་སྔོན་ཐར་ཆ་བསྐྱེད་པ་མ་ཤེས་པ་ལྟ་བུ་དང་། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་ནི་སྟོན་པས་ཤཱ་རིའི་བུ་ཁྱོད་ཀྱིས་དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཕུང་པོ་ལ་སོགས་པ་ཤེས་སམ་ཞེས་བཀའ་བསྩལ་བ་ན་མ་འཚལ་ཏོ། །ཞེས་གསོལ་བ་ལྟ་བུའོ། །དོན་དབྱེ་ནི། ཁམས་དང་འགྲོ་བ་སྐྱེ་གནས་སྐྱེ་བ་ལ་སོགས་པའི་བྱེ་བྲག་རྟོགས་པར་དཀའ་བ་སྟེ། རྨ་བྱའི་མདོངས་ཀྱི་ཁ་དོག་སྣ་ཚོགས་པའི་རྒྱུ་བཞིན་ནོ། །ཉན་ཐོས་པས་ཉོན་སྒྲིབ་ནི་ངོ་བོའང་སྤང་། ཤེས་སྒྲིབ་ནི་འདུན་པའི་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བའི་ཚུལ་གྱིས་སྤངས་ཏེ། དགེ་སློང་དག་ཁྱེད་ཀྱིས་མིག་ལ་འདུན་པ་དང་འདོད་ཆགས་གང་ཡིན་པ་དེ་སྤོངས་ཤིག་དང་། དེ་ལྟ་ན་ཁྱེད་ཀྱིས་མིག་དེ་སྤང་བར་འགྱུར་རོ་ཞེས་གསུངས་པ་ལྟ་བུའོ། །ཁམས་གསུམ་དུ་བརྒྱུད་མར་འཁོར་ཞིང་ཆགས་ཏེ་བྱིང་བའི་གནས་ལས་གཞན་ལ་བརྟེན་ནས་བརྒལ་
དགོས་པ ་འདམ་ལྟ་བུ་ལས་འགྲོ་བ་དྲངས་བར་མཛད་པ་ཇི་ལྟར་ན་རྫུ་འཕྲུལ་དང་དམ་པ་སྦྱིན་པས་ནི་མ་ཡིན་ཏེ་བདེན་བཞིའི་དོན་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་སྟོན་པར་མཛད་པ་ཞེས་པས་གཞན་དོན་ཕུན་ཚོགས་བསྟན། དེ་ལྟར་སྤངས་རྟོགས་དོན་གཉིས་མཐར་ཕྱིན་པའི་སྟོན་པ་དེ་ལ་ཕྱག་འཚལ་ནས་ཅི་ཕྱིར་བྱེད་ན་རང་སྤྱིའི་མཚན་འཛིན་པས་ཆོས་མྱང་འདས་ལ་མངོན་དུ་ཕྱོགས་པའི་ཕྱིར་དང་། ཡང་
ཡང་མངོན་པར་གཏན་ལ་འབེབས་པའི་དང་། ཕས་རྒོལ་མངོན་པར་ཟིལ་གྱིས་གནོན་པའི་དང་། མདོའི་དོན་མངོན་པར་རྟོགས་པའི་ཕྱིར་ཏེ། མངོན་དུའི་ཕྱིར་དང་ཡང་ཡང་དང་། །ཟིལ་གནོན་རྟོགས་ཕྱིར་མངོན་པའི་ཆོས། །ཞེས་སོ། །མཛོད་ཀྱི་སྒྲ་བཤད་འོག་ཏུ་འཆད་ལ། ཤཱསྟྲ་ཞེས་ཤཱ་ས་ན་འཆོས་པ། ཏྲ་ཡཱ་སྐྱོབ་པ་སྟེ། ཉོན་མོངས་དགྲ་རྣམས་མ་ལུས་འཆོས་པ་དང་། །ངན་འགྲོའི་སྲིད་ལས་སྐྱོབ་པ་གང་ཡིན་ན། །འཆོས་སྐྱོབ་ཡོན་ཏན་ཕྱིར་ན་བསྟན་བཅོས་ཏེ། །གཉིས་པོ་འདི་དག་གཞན་གྱི་ལུགས་ལ་མེད། །ཅེས་འཕགས་པ་ལྷས་གསུངས་པ་བཞིན་ནོ། །དེ་ལྟ་བུའི་མཚན་ཉིད་དང་ལྡན་པའི་བསྟན་བཅོས་རབ་ཏུ་བཤད་པར་བྱའོ། །ཞེས་དམ་བཅས་པའོ། །གཉིས་པ། ཅིའི་ཕྱིར་ཆོས་མངོན་མཛོད་ཅེས་བྱ་ན། དོན་དམ་པའི་ཆོས་མངོན་པ་ནི་མཐོང་བསྒོམ་མི་སློབ་ལམ་གསུམ་གྱི་ཤེས་རབ་ཟག་བཅས་ཀྱི་དྲི་མ་མེད་པ་རྗེས་འབྲང་ཕུང་པོ་ལྔའམ་བཞིར་བཅས་ཏེ། དེ་ཡང་བསམ་གཏན་ས་དྲུག་ལ་ལམ་གསུམ་པོ་དེ་བརྟེན་ན་ཕུང་པོ་ལྔ་སྟེ། ཟག་མེད་ཀྱི་སྡོམ་པ་དེ་གཟུགས། དང་པོ་དང་གཉིས་པའི་ཡིད་བདེ། གསུམ་པའི་བདེ་བ། དང་པོའི་ཉེར་བསྡོགས། དངོས་གཞི་ཁྱད་པར་ཅན། བཞི་པའི་དངོས་གཞི་རྣམས་བཏང་སྙོམས་ཡིན་པས་ཚོར་བ། འདུ་ཤེས་འདུ་བྱེད་རྣམ་ཤེས་ཀུན་ཚོགས་པ་གཅིག་ལ་འབྲལ་མི་ཤེས་སུ་ཡོད་དོ། །ལམ་ཕྱི་མ་གཉིས་གཟུགས་མེད་དང་པོ་གསུམ་ལ་བརྟེན་ན་དེ་ན་གཟུགས་མེད་པས་ཕུང་པོ་བཞིའོ། །འདིར་རྣམ་ཤེས་ཤེས་རབ་ཀྱི་འཁོར་དུ་བསྟན་ཀྱང་གཙོ་འཁོར་འཆོལ་བར་མི་
འགྱུར་ཏེ། ཆོས་རབ་རྣམ་འབྱེད་ལ་ཤེས་རབ་གཙོ་སྟེ། དཔེར་ན་ཆུ་ལ་བརྒལ་ཚེ་གྲུ་པ་གཙོ་བ་བཞིན་ནོ། །དོན་དམ་པའི་ཆོས་མངོན་པ་དེ་ཐོབ་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་རྒྱུ་སྐྱེས་ཐོབ་དང་ཐོས་བསམ་སྒོམ་པའི་ཤེས་རབ་ཟག་བཅས་རྗེས་འབྲང་དང་བཅས་པ་གང་དང་དེ་རྗོད་བྱེད་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་གང་ཡིན་པ་སྟེ། སྐྱེས་ཐོབ་ནི་ཁམས་གསུམ་ལ་ཡོད་རྗེས་འབྲང་གཟུགས་ནི་མེད། གཟུགས་ཀྱི་སྒོམ་བྱུང་ལ་དེ་ཡོད་པས་ཕུང་པོ་ལྔའོ། །གཟུགས་མེད་ཀྱི་དེ་བཞི་པའོ། །འདོད་ཁམས་ན་སྒོམ་བྱུང་དང་། གཟུགས་ཁམས་ན་བསམ་བྱུང་དང་། གཟུགས་མེད་ན་ཐོས་བྱུང་ཡང་མེད་དོ། །བསྟན་བཅོས་ནི་ངག་གི་སྒྲ་རང་མཚན་པ་ནི་འདོད་པ་དང་བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་ཡོད་ཀྱི་གཞན་ན་མེད། མིང་ཚིག་ཡི་གེའི་ཚོགས་ནི་འོག་མ་གཉིས་ན་ཡོད་ཀྱི་གཟུགས་མེད་ན་མེད་དོ། །ཅིའི་ཕྱིར་མཛོད་ཅེ་ན་བསྟན་བཅོས་འདིར་སྡེ་བདུན་དང་། བྱེ་བྲག་བཤད་མཛོད་ཀྱི་མངོན་པ་དེ་དོན་དུ་ཡང་དག་པར་ཏེ་གཅེས་པ་རྣམས་ཆུད་ཕྱིར་རམ་སྟེ་ནོར་བུ་གང་དུ་བཞག་པའི་གནས་ལྟ་བུའམ། ཡང་ན་འདི་ཡི་འབྱུང་ཁུངས་ཀྱི་གནས་མངོན་པ་དེ་ཡིན་པས་མཛོད་ནས་བྱུང་བའི་ནོར་བུ་ལ་མཛོད་ཅེས་བཏགས་པ་ལྟར་ཡིན་པས་ན་ཆོས་མངོན་མཛོད་ཅེས་བྱའོ། །ཆོས་མངོན་ལ་དབྱེ་ན་ཟག་མེད་ཀྱི་ཤེས་རབ་འབྲས་བུའི་ཆོས་མངོན་དང་། སྐྱེས་ཐོབ་སོགས་བཞི་རྒྱུའི་ཆོས་མངོན། བསྟན་བཅོས་ནི་གཞུང་གི་ཆོས་མངོན་དང་གསུམ་མོ། །སྔ་མ་དངོས་དང་། ཕྱི་མ་དག་འབྲས་མིང་རྒྱུ་ལ་དང་། བརྗོད་བྱའི་མིང་རྗོད་བྱེད་ལ་བཏགས་པས་དབྱེའོ།
གསུམ་པ། ཟག་བཅས་ཟག་མེད་ཀྱི་ཆོས་རྣམས་འདིའི་བརྗོད་བྱ་དང་། དེ་དག་རབ་ཏུ་རྣམ་འབྱེད་ཀྱི་ཤེས་རབ་ནི་ དགོས་པ ། དེ་མེད་པར་འཁོར་བའི་རྒྱུ་རྩ་བ་དང་ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་རྣམས་གང་ཕྱིར་ཉེ་བར་ཞི་བར་བྱ་བའི་ཐབས་གཞན་མེད་ལ། ཞེས་པ་དེའི་ལྡོག་ཕྱོགས་ནས་ཉེར་ཞིའི་མྱང་འདས་ཐོབ་ པ་ཉིང་དགོས ་དང་འབྲེལ་བ་ཤུགས་ལ་བསྟན། དེ་དག་ཉེ་བར་མ་ཞི་ན་ཉོན་མོངས་པས་ལས་བསགས་ནས་ཀྱང་འཇིག་རྟེན་པ་རྣམས་སྲིད་པའི་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་པོ་འདིར་ཉེར་ལེན་ཕུང་པོ་ལྔ་འཁྱམས་པར་འགྱུར་ཏེ། རྒྱུ་མཚན་དེ་བས་ཉོན་མོངས་སྤངས་ནས་ཐར་པ་ཐོབ་པ་དེའི་ཕྱིར་མངོན་པ་སྡེ་བདུན་འདི་ནི་སྟོན་པས་གསུངས་པ་རྣམས་བསྡུས་སོ། །ཞེས་བྱེ་སྨྲ་རྣམས་ཟེར་རོ་ལོ། དེ་ལ་ཡེ་ཤེས་ལ་འཇུག་ཀ་ཏྱའི་བུས། །རབ་ཏུ་བྱེད་པ་དབྱིག་བཤེས་ཀྱིས། །རྣམ་ཤེས་ཚོགས་ནི་ལྷ་སྐྱིད་ཀྱིས། །ཆོས་ཀྱི་ཕུང་པོ་ཤཱ་རིའི་བུས། །གདགས་པའི་བསྟན་བཅོས་མོའུ་གལ་བུས། །འགྲོ་བའི་རྣམ་གྲངས་གསུས་པོ་ཆེས། །ཁམས་ཀྱི་ཚོགས་ནི་གང་པོས་བྱས། །ཞེས་དཔེར་ན་ཆོས་སྐྱོབས་ཀྱིས་བསྡུས་པའི་ཆེད་དུ་བརྗོད་པའི་ཚོམ་བཞིན་དུ་ཤཱ་རིའི་བུ་ལ་སོགས་པས་ཀྱང་། དང་པོར་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་མ་གསུངས་པར་ཆོས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དང་རབ་ཏུ་དབྱེ་བར་མི་ནུས་པས་སིལ་བུར་གསུངས་པ་རྣམས་ཕྱིས་བསྡུས་སོ་ཟེར། མདོ་སྡེ་པས་དེ་མི་འདོད་དེ་འདུས་མ་བྱས་རྫས་གྲུབ་འདོད་པ་སོགས་རིགས་པ་དང་འགལ་བར་སྣང་བས་སོ་ཟེར་རོ། །